Narodziny dziecka, to wielka zmiana w życiu każdego rodzica, zaś narodziny wcześniaka wywracają to życie często „do góry nogami”. Świat zewnętrzny dla takiego dziecka jest pełen zagrożeń i niebezpieczeństw. Dlatego na rodziców wcześniaka, często czyhają wyzwania. Jednym z nich jest sposób karmienia maleństwa.
Kim są wcześniaki? Są to dzieci, którym spieszy się na świat – do rodziców, czasem także do rodzeństwa. Z punktu widzenia medycznego, wcześniakami są dzieci urodzone przed 37. tygodniem ciąży. Wyróżniamy wśród nich 4 grupy:
1. LBW (low birth weight) – żywe dziecko urodzone z masą poniżej 2500 gram, bez względu na wiek ciąży.
2. VLBW (very low birth weight) – żywe dziecko urodzone z masą poniżej 1500 g, urodzone przed 32. tygodniem ciąży.
3. ELBW (extremly low birth weight) – żywe dziecko urodzone przed 28. tygodniem ciąży z wagą poniżej kilograma,
4. Small for gestational age – waga dzieci znajdująca się poniżej dziesiątego centyla krzywej wzrostu dziecka i wieku ciąży.
Rozwój mowy u człowieka zaczyna się już w życiu płodowym, od 6-7 tygodnia rozpoczyna się kształtowanie narządów artykulacyjnych, a także dojrzewają odruchowe reakcje oralne (ssanie, odruch Babkina, szukania, kąsania, żucia, itp.). Zarówno elementy aparatu mowy, jak i odruchy oralne są potrzebne do prawidłowego odżywiania się niemowląt.
Gotowość noworodka do normatywnego sposobu żywienia (karmienie go przez matkę piersią) przypada na 36. tydzień wieku skorygowanego (czyli wieku dziecka, który jest liczony od planowanego porodu). Bardzo niedojrzałe wcześniaki (32. tydzień wieku skorygowanego) często wymagają karmienia dożylnego. Ten sposób dostarczania składników odżywczych nie jest optymalny dla rozwoju i dojrzewania narządów mowy, które w pierwszej fazie życia dziecka będą potrzebne do pobierania pokarmu ustami, a w kolejnym etapie do mówienia.
Dzieci te bardzo często są także poddawane czynnościom resuscytacji, co prowadzi do podwyższonego napięcia mięśni szyi, języka, dna jamy ustnej. Siła złapania smoczka butelki, czy ssania piersi jest wówczas dużo mniejsza niż u donoszonego noworodka. Często przystawienie do piersi noworodka następuje w 34-37 tygodniu ciąży (skorygowanego) z obawy przed aspiracją pokarmu do dróg oddechowych.
Korzyści karmienia piersią
Metoda karmienia noworodków i niemowląt (także tych przedwcześnie urodzonych) ma ogromny wpływ na prawidłowy rozwój artykulatorów, a później mowy. Badania wskazują, że dzieci karmione piersią do 8. miesiąca życia mają najlepsze podłoże do rozwoju prawidłowej mowy. Należy pamiętać, że te same mięśnie opowiadają za jedzenie i mówienie. Gdy dziecko ssie pokarm – ruchy języka i żuchwy są identyczne jak podczas artykulacji
Kolejnym pozytywnym aspektem karmienia piersią jest fakt, że podczas ssania piersi cały język się usprawnia (pionizuje się), zaś podczas karmienia sztucznego język dziecka pozostaje w spoczynku, zaś żuchwa intensywnie pracuje nad wydobywaniem pokarmu z butelki. Podczas karmienia piersią dziecko oddycha przez nos, który pozwala na prawidłowy rozwój zatok szczękowych i twarzoczaszki dziecka. Największym plusem karmienia piersią
wcześniaka, jest to iż dzięki oksytocynie okolice piersi kobiety są lepiej ocieplone, co ułatwia utrzymanie ciepłoty ciała dziecka.
U dzieci przedwcześnie urodzonych, które były poddawane licznym zabiegom podtrzymującym życie, które mają problem z prawidłowym uchwyceniem piersi, przydatne są nakładki na pierś (jako etap przejściowy pomagający w ssaniu pokarmu i dojrzewaniu funkcji oralnych).
Wyłącznie naturalne karmienie niemowlęcia zapewnia optymalne podłoże do późniejszego rozwoju artykulatorów, a co za tym idzie prawidłowej artykulacji. Należy także pamiętać, że przedwczesny poród nie musi oznaczać rezygnacji z karmienia piersią.
Przydatna literatura dla rodziców:
1. Niezbędnik rodzica wcześniaka, wy. Fundacja Wcześniak.
2. Karmienie piersią wcześniaka jako ważny element wczesnej interwencji w okresie noworodkowym i niemowlęcym, U. Bernardowicz-Łojko, M. Twardo[w:]Wczesna interwencja w logopedii, red. J. Błeszyński, D. Baczała, wyd. Harmonia
