fbpx             

Lateralizacja – jak określić, czy dziecko jest lewo- czy praworęczne?

Na świecie żyje około 64 proc. ludzi praworęcznych, 4 proc. ludzi czysto leworęcznych oraz 32 proc. oburęcznych. Wobec tak dużej ilości ludzi posługujących się prawą ręką, dość powszechnym zjawiskiem jest niepokój rodziców, kiedy ich dziecko zaczyna przejawiać lateralizację lewostronną lub skrzyżowaną, czyli zaczyna preferować używanie lewej ręki, nogi, oka lub lewą i prawą stronę używa naprzemiennie w wykonywaniu codziennych czynności. Temat ten budzi często wiele niejasności i wątpliwości, w związku z czym, aby zrozumieć znaczenie lateralizacji, warto przyjrzeć się jak się ona kształtuje, co ma na nią wpływ, kiedy pojawia się powód do niepokoju i co można zrobić żeby wspomóc wybór preferencji stronnej naszego dziecka.

Wszystko zaczyna się w życiu płodowym

Za dominację stronną oraz lateralizację funkcji poznawczych odpowiadają czynniki biologiczne oraz środowiskowe. Według niektórych źródeł, badania ultrasonograficzne dowodzą, że już w życiu płodowym dzieci wykazują preferencje do ssania wybranego kciuka, a do przemieszczania się w łonie matki używają głównie lewej lub prawej ręki. Aktywność matki w okresie ciąży wpływa na rozwój ruchów płodu, tym samym przyczynia się już do rozpoczęcia formułowania się dominacji stronnej.

Najwyraźniejsze symptomy preferencji ręki i nogi można zauważyć między dziewiątym a dwunastym miesiącem życia dziecka. Wtedy to rozpoczyna się okres wskazywania palcem, dziecko podejmuje pierwsze próby samodzielnego jedzenia łyżeczką, malowania kredką czy stukania pałeczką w bębenek. Pojawiają się pierwsze próby wchodzenia i schodzenia ze schodów, pierwsze kopnięcia piłki. Przeprowadzenie diagnostycznych badań, które wykażą faktyczną, kształtującą się dominację stronną ręki i nogi jest możliwe u trzylatka, który osiąga w tym wieku odpowiedni poziom rozumienia instrukcji słownych, naśladownictwa oraz dojrzałości motorycznej. Wtedy też zauważyć można wiarygodną dominację ucha i oka.

Obserwacja dziecka w warunkach domowych

W domu rodzice, chcąc sprawdzić preferencję stronną swojego dziecka, mogą zaaranżować odpowiednie sytuacje zabawowe, by wywołać u dziecka spontaniczne i niekontrolowane wybory jednej strony ciała. Przy badaniu dominacji ręki można poprosić dziecko np. o położenie jednej pięści na drugiej (dominująca ręka znajduje się nad drugą), o odkręcenie butelki, wrzucenie pastylek do wąskiego słoika, nawleczenie koralików na sznurek, przeniesienie na łyżeczce ryżu z jednego pojemnika do drugiego.

Jeżeli chodzi o przewagę oka, tę można wykazać, prosząc dziecko o spojrzenie przez wizjer w drzwiach lub przez lunetę (zwinięta w rulon kartka), zrobienie zdjęcia tradycyjnym aparatem fotograficznym.

Przewaga nogi ujawni się podczas kopania piłki, skoków na jednej nodze, wchodzenia po schodach.
Dominujące ucho sprawdzić można, prosząc dziecko o wsłuchanie się w tykający zegarek położony na stole (dziecko nie powinno podnieść zegarka, ponieważ przyłoży go wówczas do ucha od strony dominującej ręki, bo tak mu będzie najwygodniej). Należy pamiętać, żeby wykonać co najmniej kilka prób, by nie opierać się na przypadkowym wyborze ręki, nogi lub oka dziecka. Nie powinno się również demonstrować dziecku gestów, czy czynności, które ma wykonać, ponieważ wówczas możliwe jest naśladownictwo. Tymi sposobami możemy stwierdzić u dziecka: lateralizację prawostronną, lewostronną, skrzyżowaną oraz nieustaloną.

Wątpliwości rodziców

Wielu rodziców pyta, kiedy ich dziecko powinno dokonać już ostatecznego wyboru co do używania konkretnej ręki. Zbliżanie się czasu nauki czytania i pisania jest często oczywistym motywem konsultacji. W czwartym roku życia dziecka powinna już być widoczna i określona preferencja jednej ręki, nogi i jednego oka i ucha. Kiedy w tym okresie zauważymy u dziecka preferowanie używania lewej ręki, mimo, że może to utrudniać dziecku niektóre codzienne czynności, takie jak pisanie czy korzystanie z nożyczek, nie powinno to budzić niepokoju.

Liczne badania naukowe nie wykazały innej częstotliwości występowania zaburzeń rozwojowych w populacji lewo i praworęcznych, dlatego powinno się pozwolić dziecku na wolny wybór w używaniu preferowanej strony. Utrzymywanie się jednak oburęczności po czwartym roku życia dziecka wskazuje na nieprawidłowości w kształtowaniu się przewagi lewej półkuli w funkcjach mowy.

By nabywanie i posługiwanie się językiem przebiegało bezproblemowo, musi wystąpić prawidłowy podział zadań związanych z materiałem werbalnym pomiędzy lewą a prawą półkulą mózgu. Brak dominacji stronnej w tym czasie może powodować duże trudności w przetwarzaniu języka, problemy w nauce czytania i pisania. Pojawia się też wówczas zagrożenie dysleksją.

Dzieci przed rozpoczęciem nauki w szkole powinny mieć już wyrobione właściwe nawyki dotyczące chwytania przyrządów do pisania. Dlatego też w piątym roku życia dziecka, u którego cały czas nie ma ustalonej lateralizacji, pożądana już będzie opinia specjalisty, który zaleci odpowiednie ćwiczenia zapobiegające pojawieniu się trudności w przetwarzaniu języka. Warto zaznaczyć, że działania terapeutyczne nie mają na celu zmiany preferencji określonej strony (nigdy też nie należy sugerować dziecku prawej strony, gdyż może to tylko zwiększyć trudności dziecka podczas nauki szkolnej), a jedynie mają pomóc w komunikacji lewej i prawej półkuli mózgu. Ćwiczenia takie powinny obejmować zadania doskonalące koordynację wzrokowo – ruchową, analizę i syntezę wzrokową, utrwalenie czytania od lewej do prawej strony i od góry do dołu, pamięć sekwencyjną i symultaniczną oraz powtarzanie sekwencji ruchowych, wzrokowych i słuchowych.

Stymulacja dziecka

Już od pierwszych miesięcy życia dziecka można stymulować kształtowanie się dominacji stronnej poprzez zachęcanie dziecka do wykonywania ważnych rozwojowo czynności. Poniżej podane są przykłady zadań i aktywności, które pomogą w określeniu lateralizacji dziecka. Poziom ich trudności należy dobierać adekwatnie do wieku dziecka. By dziecko miało motywację do wykonywania zadań, warto pamiętać o atrakcyjnym sposobie organizacji tych ćwiczeń:

  • przeglądanie z dzieckiem książeczek, nazywanie obrazków i wskazywanie ich palcem, zadawanie pytań i udzielanie odpowiedzi, używanie wyrażeń dźwiękonaśladowczych, wczesna nauka czytania, czytanie sylabami,
  • zachęcanie dziecka do rysowania, malowania, manipulowania przyborem pisarskim,
  • organizowanie zabaw z użyciem narzędzi np. karmienie misia łyżeczką, czesanie lalki grzebieniem, gra na cymbałkach,
  • łączenie kropek ruchem zgodnym z kierunkiem czytania, rysowanie po śladach szlaczków, odwzorowywanie figur geometrycznych, rysowanie koła ruchem przeciwnym do ruchów wskazówek zegara,
  • nauka liczenia przedmiotów zgodnie z kierunkiem od lewej do prawej strony,
  • zabawa z użyciem gry memory – dobieranie par obrazków, układanie pociętych na części obrazków,
  • organizowanie zabaw ruchowych: kopanie piłki, rzucanie piłki, wchodzenie po schodach, po drabince, stanie i skakanie na jednej nodze,
  • zabawa w piaskownicy: kopanie łopatką, grabienie grabkami,
  • nawlekanie na sznurek koralików, wrzucanie pastylek do butelek, wrzucanie klocków w odpowiednie otwory,
  • układanie historyjek obrazkowych ukazujących następstwo czasowe i związki przyczynowo – skutkowe, opowiadanie o ich treści, późniejsze odtwarzanie ich treści z pamięci,
  • odwzorowywanie sekwencji wzrokowych (układanie szeregu figur w prawidłowej kolejności), naśladowanie sekwencji ruchowych, układanie puzzli.

 

Pisząc artykuł, korzystałam z:
Cieszyńska – Rożek J., 2013, Metoda Krakowska wobec zaburzeń rozwoju dzieci, Kraków.
Cieszyńska J., Korendo M., 2007, Wczesna interwencja terapeutyczna, Kraków.
Marcelli D., 2013, Psychopatologia wieku dziecięcego, Wrocław.

About the Author :

Leave a Comment

START TYPING AND PRESS ENTER TO SEARCH