Dziecko za pomocą zmysłów odbiera docierające do niego bodźce sensoryczne. Dokonuje ich integracji oraz przetwarzania w poszczególnych strukturach mózgu. Wszystkie płynące doznania zmysłowe wpływają na siebie, warunkując powstawanie nowych informacji. Wielozmysłowa integracja odbieranych bodźców umożliwia wszechstronny rozwój i podejmowanie kolejnych wyzwań rozwojowych. Wśród poznania otaczającego świata warto wymienić poznanie dźwięków.
Odpowiednia stymulacja dźwiękowa niesie za sobą wiele korzyści dla rozwoju dziecka. Bodźce słuchowe płyną do niego z różnych kierunków, dzięki czemu dziecko uczy się je identyfikować, różnicować. Stanowi to motywację do pozostawania w nieustającym kontakcie z otaczającą go przestrzenią, uczy się jej dostrzegać, rozumieć swoje działania. Słuch informuje dziecko o wydarzeniach, które znajdują się w większej odległości poza zasięgiem jego wzroku. Wrażenia słuchowe zapewniają ciągłość kontaktu z osobami oraz przedmiotami, nawet kiedy te obiekty czy przedmioty znikają z pola widzenia. Bodźce akustyczne, muzyka działają stymulująco poprzez stałe pobudzenie ciekawości oraz zainteresowania dziecka, kierowania jego uwagi na źródło dźwięków.
Najistotniejszym narzędziem stymulacji percepcji słuchowej jest muzyka. Odgrywa ona znacząca rolę w kształtowaniu jego kompetencji komunikacyjnych, rozwijaniu jego sfery poznawczej oraz emocjonalnej.
- Muzyka pozwala na wszechstronną stymulację rozwoju dziecka, ponieważ angażuje zarówno percepcję słuchową, rozwija wzorce kinestetyczno- ruchowe i wpływa na rozwijanie się kompetencji komunikacyjnej.
- Ponadto rozwijanie wrażliwości słuchowej poprzez muzykę wpływa na kształtowanie się osobowości poprzez przekaz emocji i uczuć. Piosenki, wspólne rytmiczne wyliczanki bawią, rozwijają wyobraźnię, a dodatkowo podobnie jak wierszyki ćwiczą uwagę i pamięć słuchową.
- Dźwięki o zróżnicowanej dynamice, wysokości i barwie udrażniają kanał słuchowy, uczą skupienia na dźwiękach.
- Ponadto piosenki zwracają uwagę na rytmizację mowy. Podobnie jak w muzyce mowa ma swój rytm, tempo i melodię. Dziecko poprzez poznawanie piosenek, wyliczanek rozwija koordynację wzrokowo- słuchową. Określony wzór rytmiczny, który pojawia się w piosence pobudza zarówno jego mowę oraz steruje ruchami jego ciała.
- Wiele piosenek angażuje także motorykę dużą oraz małą. Piosenki oraz wierszyki z rytmicznymi ruchami i gestami kształcą koordynację ruchowo- słuchową, doskonalą uwagę i pamięć słuchową.
- Odpowiednia stymulacja dźwiękowa a także ćwiczenia ruchowe mogą być pomocne dla dzieci, które są nadmiernie ruchliwe, pobudzone i odczuwają silna potrzebę ruchu. Wówczas odpowiednio dobrana stymulacja słuchowa oraz dobór określonych zabaw i ćwiczeń ruchowych poprawia koncentrację i uwagę takich dzieci.
Elementy ekspresyjne i rytmiczne piosnek uatrakcyjniają je, a przez to angażują aparat mowy dziecka. Piosenki i zabawy rytmiczne, słuchowo- ruchowe rozwijają orientację w przestrzeni, schemacie swojego ciała, rozwijące mowę i myślenie. Ruch w muzyce stanowi dla dziecka przyjemną formę aktywności, poprawia jego koordynację, usprawnia motorykę dużą. Ponadto zabawy głosowe w śpiewie wpływają pozytywnie na pojawiające się trudności artykulacyjne oraz fonacyjne dziecka. Uwrażliwiają na cechy prozodyczne mowy: tempo, melodię, akcent.
Muzyka przyczynia się do rozwijania mechanizmów prawo i lewopółkulowych. Oprócz pobudzania zmysłów, łączy obie półkule i wprowadza je w stan równowagi.
W prawej półkuli przechowywane są obrazy układów muzycznych, melodii mowy (cech prozodycznych), słuchowych i wzrokowych obrazów samogłosek. Muzyczność prawej półkuli rozwijamy poprzez śpiewanie piosenek, rytmiczne powtarzanie wyliczanek i wierszyków. Śpiew umożliwia uzyskanie prawidłowego wybrzmiewania sylab otwartych w wyrazach. Wykonywanie wraz z rytmem ruchów ilustrujących piosenkę oraz rytmiczny wierszyk kształtuje koordynację ruchowo-słuchową. W lewej półkuli przechowywane są uporządkowane sekwencje czynności, które nie są wykonywane automatycznie, np. ilustracje ruchowe do piosenek. Lewa półkula przechowuje także sekwencje dźwięków mowy- kolejność głosek w wyrazach oraz sekwencje wyrazów w zdaniach.
Większość piosenek można ilustrować ruchem. Rozwijają one zarówno motorykę dużą (świadomość w obrębie własnego ciała i przestrzeni) oraz motorykę małą, czyli sprawność dłoni i palców. Podczas pląsów, zabaw muzyczno- ruchowych dzieci naśladują różnego rodzaju czynności, np. liczenie na palcach, dotykanie określonych elementów w rytm piosenki, wiersza, zbieranie małych elementów na sygnał. Ruchami dłoni ilustrują treść piosenki. Sprawność motoryki dużej jak i motoryki małej przekładać się będzie na sprawność narządów artykulacyjnych (języka, warg, podniebienia miękkiego, żuchwy, itp.). Tego typu zabawy są cennymi ćwiczeniami stymulacyjno- terapeutycznymi, które mają duży wpływ na rozwój mowy dziecka.
W korze mózgowej, ośrodki mowy odpowiedzialne za ruchy ręki znajdują się bardzo blisko ośrodków, które odpowiadają za wykonywanie ruchów artykulacyjnych. W związku z tym przez usprawnienie motoryki palców rąk osiągniemy precyzję ruchów artykulacyjnych języka, warg oraz żuchwy niezbędną do prawidłowej artykulacji głosek w wyrazach. Dodatkowo podczas ruchowych ilustracji utworów muzycznych występuje pewna sekwencyjność. Dzieci stają się kotkiem, bocianem czy konikiem, chodzą w rytmie po obwodzie koła, klaszczą na sygnał. Podczas takich zabaw dominuje pewien porządek, uczą się zachowania koordynacji ruchowo- słuchowej, reagowania na sygnał, zmiany tempa i natężenia ruchów. Taka koordynacja jest również niezbędna do prawidłowej artykulacji wyrazów, budowania zdań i wypowiedzi, zachowując zarówno odpowiedni porządek sylab w wyrazach, zdaniach, starają się zachować odpowiedni porządek logiczny wypowiedzi.
Rozwijanie percepcji słuchowej umożliwia dziecku identyfikowanie i różnicowanie wyrażeń dźwiękonaśladowczych, melodii i słów piosenek. Umiejętność rozpoznawania melodii jest podstawą do rozumienia przekazów językowych. Ponadto słuchanie melodii, zapamiętanie jej, następnie identyfikowanie i różnicowanie warunkuje kształtowanie słuchu fonemowego. A w przyszłości umożliwi skuteczną naukę języków obcych. Tego rodzaju zabawy muzyczne pozwalają także wyzwolić i przeżywać emocje, rozwijają spontaniczność i pomysłowość.
