Głoska /r/ jest jedną z najtrudniejszych artykulacyjnie głosek. Według specjalistów powinna się pojawić do około 5-6 roku życia dziecka. Artykulacja tejże głoski polega na szybkim zwarciu czubka języka z wałkiem dziąsłowym za górnymi zębami.
Nieprawidłowa wymowa głoski /r/ zwanej rotacyzmem lub reraniem jest jedną z najczęściej spotykanych wad wymowy.
Rotacyzm dzieli się na:
- Mogirotacyzm – opuszczanie głoski /r/ w wyrazach;
- Pararotacyzm – zastępowanie głoski /r/ innymi głoskami. Najczęściej są nimi: /l/, /j/, /ł/;
- Rotacyzm właściwy – jest to nieprawidłowy sposób oraz miejsce realizacji głoski np. rotacyzm uwularny lub międzyzębowy.
W literaturze podaje się, że dziecko sześcioletnie powinno realizować głoskę /r/. Do tego okresu ma ono prawo ją zastępować innymi głoskami lub nie wymawiać jej w ogóle. Do logopedy powinno udać się dopiero wtedy, gdy głoska ta jest realizowana nieprawidłowo, np. bocznie lub międzyzębowo. Natomiast w praktyce, rodzice powinni udać się do logopedy z dzieckiem, niezależnie od jego wieku, w momencie, gdy zauważą niepokojącą wymowę.
Nieprawidłowa wymowa głoski /r/ może być spowodowana:
- zmniejszoną sprawnością języka;
- skróconym wędzidełkiem podjęzykowym;
- nieprawidłową budową anatomiczną języka (zbyt duży, zbyt gruby język);
- nieprawidłowymi wzorcami z otoczenia dziecka np. jeden z rodziców dziecka nieprawidłowo wymawia głoskę /r/;
- obniżoną sprawnością słuchową u dziecka;
Przykładowe ćwiczenia dla dzieci, które mają problemy z artykulacją głoski /r/:
1. Smarujemy dziecku wałek dziąsłowy (górka za górnymi zębami) dżemem lub miodem. Broda jest lekko opuszczona, a dziecko zlizuje smakołyk z wałka dziąsłowego. Nie można dopuścić do zamknięcia ust. Ćwiczenie to wzmacnia pionizację języka niezbędną do prawidłowej artykulacji.
2. Dziecko wkłada język między wargi. Na koniec języka przyklejamy kawałek papieru. Zadanie polega na zdmuchnięciu papierka z języka. Uwaga – zadanie to nie może być wykonywane przez dzieci wymową międzyzębową.
3. Powtarzanie w szybkim tempie z językiem na wałku dziąsłowym głosek:
- t-t-t-t-t-t…
- d-d-d-d-d…
- n-n-n-n-n-n…
- t-d-n-t-d-n…
