Psycholog szkolny pomaga uczniom w rozwijaniu ich potencjału, wspiera w trudnościach. Nie wszyscy jednak wiedzą, że ma on do spełnienia jeszcze jedną ważną rolę – wspieranie grona pedagogicznego. Na czym polega jego praca?
Psycholog w szkole doradza, ukierunkowuje, diagnozuje kompetencje nauczycieli i wychowawców, niesie pomoc nauczycielom w podejmowaniu działań diagnostycznych i terapeutycznych w szkole, a także pomaga w doskonaleniu warsztatu zawodowego. Jest pomocny, kiedy nauczyciel nie wie, jak sprawdzać postępy dziecka, podpowie, jak stworzyć pozytywne środowisko w klasie, jak motywować wszystkich uczniów do zaangażowania się w naukę. Psycholog powinien pomagać nauczycielom w wykonywaniu pracy pedagogicznej efektywnie i odpowiedzialnie, przy czerpaniu jak największej radości z pracy.
Cechy dobrego psychologa
Psycholog powinien być otwarty na potrzeby i trudności nauczycieli. Powinien umiejętnie słuchać i obserwować sytuację zarówno w pokoju nauczycielskim, jak i w kontakcie nauczyciela z uczniem. Jeśli uda mu się wychwycić nieprawidłowe wzorce relacji, powinien zaproponować indywidualną rozmowę z danym nauczycielem, pamiętając, że głównym celem jest wspieranie rozwoju uczniów.
Ważnym elementem pracy psychologa szkolnego powinny być propozycje pracy z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi – uczniem z dysleksją, zaburzeniami psychicznymi, uczniem słabym i zdolnym. Często nauczyciel potrzebuje rady w kwestiach doboru odpowiednich metod nauczania dla konkretnych uczniów. Nauczyciel powinien dowiedzieć się na przykład, że uczeń, który na lekcji zawsze robi wszystko szybko, a następnie się nudzi, a także zadaje mnóstwo pytań często niezwiązanych bezpośrednio z tematem zajęć, to prawdopodobnie uczeń szczególnie uzdolniony, któremu powinien pomóc w jeszcze większym rozwoju zdolności przez zadawanie trudniejszych prac do wykonania i nagradzanie za wybitną aktywność.
Psycholog powinien w tej kwestii uczulić uwagę nauczyciela i wzbudzić w nim gotowość do akceptacji inności uczniów, a także przekazać mu konkretną wiedzę merytoryczną i materiały. Równie istotne jest również zachęcanie nauczycieli do integracji wewnętrznej w gronie nauczycielskim – proponowanie spotkań poza szkołą, zachęcanie do otwartego dialogu w celu efektywnego współdziałania grona pedagogicznego.
W stałym kontakcie
Dobrym pomysłem postępowania w pracy psychologa z gronem pedagogicznym jest według mnie organizowanie cyklicznych spotkań z nauczycielami w celu rozwiązywania bieżących problemów. Być może są takie sytuacje, że jeden uczeń zachowuje się w oczach pani od języka polskiego nagannie, w oczach matematyka zaś jest wzorowym uczniem? W takich przypadkach należy znaleźć razem z nauczycielami przyczynę – co nie pozwala uczniowi rozwinąć skrzydeł na danym przedmiocie? Można zainicjować wymianę zdań między nauczycielami.
Ważnym aspektem jest dbałość o to, czy nauczyciele czują się swobodnie w swoim towarzystwie, czy w spotkaniach powinien uczestniczyć dyrektor szkoły, czy może zrezygnować z udziału dyrekcji (część nauczycieli przez strach przed utratą posady mogłoby milczeć albo celowo maskować swoje błędy dydaktyczne).
Pomoże zrozumieć ucznia
Psycholog może również inicjować scenki dydaktyczne dla nauczycieli, w których grono mogłoby choć na pięć minut wcielić się w role swoich uczniów. Część nauczycieli mogłoby być klasą szkolną, a część wejść w rolę nauczycieli bądź rodziców. To mogłaby być świetna okazja do przyjrzenia się, jak wygląda rola ucznia z innej strony. Można zainicjować sytuacje „z życia wzięte”, a więc na przykład wcielać się w rzeczywistych uczniów, np. tych tzw. „trudnych”, którzy przeszkadzają, niedosłyszą albo mają ADHD i wzajemnie obserwować własne reakcje. Ćwiczenie należy potem omówić i zapytać nauczycieli, jak pozwoli im ono przenieść nowo nabyte umiejętności bezpośrednio do klasy szkolnej.
Psycholog szkolny może również proponować nauczycielom innowacyjne metody nauczania, których celem jest efektywniejsza praca ucznia na lekcji, ale też lepsze samopoczucie uczniów i pobudzanie ich zainteresowania konkretnym przedmiotem. Mogłyby być to na przykład różnego rodzaju programy motywacyjne (zależnie od poziomu nauczania), np. przydzielanie punktów, plusów, nagród za szczególną aktywność na lekcji albo dodatkowe zadania „w terenie” (np. z biologii bądź fizyki).
Źródło inspiracji
Psycholog może zachęcać nauczycieli, zwłaszcza wychowawców, do podejmowania z ich uczniami szczerych, osobistych rozmów poświęconych ich zainteresowaniom i pasjom. Interesującą propozycją jest pomoc wychowawcom klas w dostrzeżeniu uczniów, którzy szczególnie wymagają pomocy wychowawczej i następnie pomoc w ich odpowiednim ich ukierunkowywaniu, inspirowaniu. Szczególnej obserwacji i wsparcia mogą wymagać uczniowie pochodzący z rodzin rozbitych bądź patologicznych, uczniowie przewlekle chorzy, nieakceptowani z jakiegoś powodu wśród kolegów albo uczniowie nowi. W tym wypadku również warto zachęcać wychowawców do działań nastawionych na integrację klasy szkolnej już od pierwszego poziomu nauczania na danym poziomie (np. od pierwszej klasy gimnazjalnej) i dostarczenie im konkretnych metod do pracy warsztatowej bądź terapeutycznej.
Ciekawą propozycją mogłaby być organizacja warsztatów dla nauczycieli z konkretnej tematyki. Zajęcia tego typu mogłyby odbywać się na przykład raz tygodniowo, a dotyczyć asertywności, komunikacji w zespole nauczycielskim, komunikacji z uczniami, umiejętności radzenia sobie ze stresem, autoprezentacji, efektywnego uczenia się.
Szkoła nie jest jedynie instytucją kształcącą. Jedno z najważniejszych jej zadań polega na wspieraniu rozwoju dzieci i młodzieży. Aby oddziaływania dydaktyczno-wychowawcze nauczyciela były skuteczne, musi on posiadać umiejętność wnikliwego poznania sytuacji ucznia, rozpoznawania pierwszych symptomów pojawiających się zaburzeń, ich charakteru i przyczyn. Tylko właściwa diagnoza potrzeb dziecka, jego indywidualnych predyspozycji rozwojowych, zdolności, zainteresowań i ograniczeń umożliwia poszukiwanie najlepszych sposobów niwelowania trudności oraz podejmowanie właściwych działań pedagogicznych. (Wosik-Kowala i Zubrzycka-Maciąg)
