Rozwój mowy dziecka, co każdy rodzic wiedzieć powinien

Na rozwój mowy dziecka wpływ ma bardzo wiele różnych czynników, zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych. Wśród nich jest rozwój psychoruchowy, emocjonalny i społeczny dziecka oraz warunki środowiskowe, w których się wychowuje. Poza tym na rozwój mowy wpływa funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego, słuchu fizycznego (zdolności do słyszenia fal dźwiękowych), fonematycznego, budowa i sprawność aparatu artykulacyjnego (w tym funkcje pokarmowe, czyli to jak dziecko je) i oddechowego. Nie należy też zapomnieć o czynnikach prenatalnych i okołoporodowych. Wszelkie nieprawidłowości, w którymkolwiek z tych obszarów, mogą negatywnie wpłynąć na rozwój mowy dziecka.

Wiedzę o tym, jak rozwija się mowa dziecka powinien posiadać każdy rodzic, aby umiejętnie obserwować ten proces. Nie mając świadomości, jak powinna rozwijać się mowa dziecka można mu zaszkodzić, wymagając tego, czemu sprostać jeszcze nie może albo lekceważąc niepokojące sygnały. Należy przy tym pamiętać, że każde dziecko rozwija się we własnym, swoistym tempie i niewielkie opóźnienia w rozwoju mowy nie powinny być powodem do niepokoju.

Okres melodii – od urodzenia do 1. roku

W tym okresie pierwszymi sygnałami, za pomocą których dziecko się z nami komunikuje, są krzyk i płacz. W 2.-3. miesiącu życia dziecka pojawia się tzw. głużenie. Dziecko w chwilach zadowolenia wydaje dźwięki tylnojęzykowe, języczkowe i gardłowe, które przypominają spółgłoski i samogłoski. Towarzyszy temu radosne piszczenie i wierzganie nóżkami oraz rączkami. Jest to też czas, w którym dziecko wykazuje reakcje na głośne dźwięki oraz reaguje na znany głos, a także uśmiecha się na widok uśmiechniętej twarzy znanej osoby (pojawia się u dziecka tzw. uśmiech społeczny). Po 6. miesiącu życia obserwujemy gaworzenie, które jest pierwszą próbą naśladowania dźwięków mowy zasłyszanych z otoczenia oraz dźwięków wydawanych przez samo dziecko (gaworzenie samonaśladowcze). W tym czasie dziecko gaworzy i uśmiecha się w ramach interakcji.

Drugie półrocze życia dziecka to także okres, w którym próbuje ono lokalizować dźwięk – odwraca główkę, szukając jego źródła oraz reaguje na emocjonalną stronę mowy np. zmianę tonu głosu. Pod koniec 1. roku życia dziecko już intensywnie gaworzy, posługując się złożonymi ciągami sylabowymi i używa dźwięków, żeby zwrócić na siebie uwagę. Zaczyna też wykorzystywać gesty i mimikę. Rozumie proste polecenia (daj; chodź; gdzie mama). Próbuje naśladować nasze ruchy podczas zabawy (papa, kosi kosi, a kuku). Roczne dziecko powinno posługiwać się prostymi słowami typu: mama, baba, papa wypowiadanymi z pełną świadomością i odniesionymi do konkretnych osób, rzeczy i sytuacji.