Propriocepcja jest to szeroko pojęty termin głównie odnoszący się do bodźców sensorycznych odbieranych przez receptory układu proprioceptywnego, czyli proprioreceptory. Receptory te znajdują się w wielu miejscach w naszym ciele m.in: mięśniach, stawach i kościach, a ich funkcją jest odbieranie bodźców pochodzących z własnego ciała, aby nasz mózg nieustannie otrzymywał informacje o tym jaką przyjmujemy pozycję, jaki ruch wykonujemy itd. Bez tych informacji nie bylibyśmy w stanie określić gdzie znajdują się części naszego ciała, ani w jaki sposób się poruszają. Propriocepcję stanowią również bodźce pochodzące z kurczenia i rozciągania mięśni, zginania i prostowania oraz wyciągania i ściągania stawów pomiędzy kośćmi. Sprawnie działający układ proprioceptywny jest niezbędny do tego, aby nasza statyczna pozycja była stabilna, a ruchy były zgrabne, szybkie, celowane i wykonywane bez większych problemów.
Oznaki mogące wskazywać za zaburzenie układu proprioceptywnego u naszych pociech:
• opóźnienie rozwoju w początkowym okresie życia,
• powolne ruchy dziecka w porównaniu do rówieśników,
• znaczne trudności z ubieraniem,
• niezgrabność ruchowa,
• częste potykanie i obijanie się o meble,
• zwieszona pozycja stojąca,
• nieodpowiednie dostosowanie siły do zamierzonej czynności,
• problem z rozróżnianiem stron prawa – lewa,
• trudności z zapinaniem guzików,
• trudności z wyjmowaniem określonej rzeczy z kieszeni.
Korzyści płynące z poprawy propriocepcji:
• poprawa świadomości schematu ciała,
• poprawa równowagi,
• poprawa koordynacji,
• poprawa stabilności postawy,
• poprawa ogólnej sprawności motorycznej,
• sprawna samoobsługa (np. ubieranie się, podnoszenie kubka bez rozlewania)
• prawidłowe planowanie motoryczne.
Przykładowe ćwiczenia do domu:
1. Domowy tor przeszkód
Stwórzmy w warunkach domowych tor przeszkód składający się np. z krzeseł, poduszek, koców, wycieraczek o różnych fakturach, poduszek. Zaprojektujmy go tak, aby było to dla dziecka różnorodne i atrakcyjne, żeby musiał na coś wejść, zejść, przeskoczyć, przeczołgać się itd.
2. Szukanie przedmiotów w woreczku
Włóżmy do woreczka różne przedmioty, na początku proste takie jak łyżka, szczoteczka do zębów, ołówek, klucz, a później bardziej złożone. Polecamy dziecku, aby bez kontroli wzroku, tylko za pomocą dotyku rozpoznał w woreczku co to jest za przedmiot. Możemy też zmodyfikować ćwiczenie i polecić dziecku, aby znalazł konkretny przedmiot znajdujący się w woreczku tylko przy pomocy dotyku.
3. Zabawy równoważne na łóżku
Pokażmy dziecku ćwiczenia na niestabilnym podłożu, np. na łóżku, kanapie takie jak, stanie na jednej nodze, z kontrolą wzroku lub bez, półprzysiady, wstawanie z siadu bez pomocy rąk, itd.
4. Zapalanie światła
Polecamy dziecku, aby zapalił światło w ciemnym pomieszczeniu rozpoczynając to zadanie z rożnych miejsc w pokoju. Możemy utrudnić to zadanie kładąc na drodze np. jakąś poduszkę lub wycieraczkę, oczywiście wcześniej uprzedźmy dziecko o ewentualnych przeszkodach.
5. Zabawa z dużą piłką
Polecamy dziecku utrzymanie stabilnej pozycji siedzącej, dodatkowo możemy utrudnić ćwiczenie spychając piłkę. Następnie ćwiczymy w leżeniu na brzuchu i na plecach, również spychając piłkę na różne strony.
