fbpx             

Trzeci rok życia

Trzylatek to już zwykle przedszkolak. Dziecko, które jest już dużo bardziej sprawne ruchowo niż dwulatek i znacznie lepiej radzi sobie ze swoimi emocjami. Co powinien potrafić trzylatek i jak wygląda jego rozwój psycho – ruchowy?

Rozwój motoryczny

Rozwój ruchowy dziecka w okresie przedszkolnym charakteryzuje się przede wszystkim zmianą sylwetki. Na okres ten przypada szybszy przyrost wysokości ciała niż jego ciężaru. Wydłuża się tułów i kończyny, natomiast głowa rośnie nieznacznie.

Osiągnięte wcześniej umiejętności ruchowe doskonalą się, stają się coraz bardziej precyzyjne, co pozwala na samodzielne zaspokajanie wielu własnych potrzeb. Rozwinięta mowa, doskonalsze formy myślenia, umożliwiają dość precyzyjne formułowanie pragnień, jak też komunikowanie o aktualnych doznaniach typu: ból brzucha czy zmiany temperatury.

Rozwój motoryczny dziecka 3-letniego dzielimy na:

1.MOTORYKĘ DUŻĄ – poprzez odpowiednie ćwiczenia, dziecko nabywa takie umiejętności jak: sprawne chodzenie, bieganie, pewne trzymanie przedmiotów, stanie kilka sekund na jednej nodze, rzucanie, łapanie, próby łapania piłki, jazda na trójkołowym rowerku, samodzielne wkładanie i zdejmowanie niektórych części garderoby.

2.MOTORYKĘ MAŁĄ – dzięki której dziecko zdobywa następujące umiejętności: rysuje pionowa i poziomą linię prostą, krzyżyk i koło, buduje wieżę z elementów, posługuje się łyżką, widelcem i kubkiem, samodzielnie wykonuje podstawowe czynności higieniczne, wkłada klocki różnego kształtu do odpowiednich otworów, ruchy narządów mowy są szybsze i bardziej precyzyjne, znacznie rośnie liczba słów, których dziecko używa.

Wiele powyższych umiejętności dziecko zdobędzie przebywając w przedszkolu podczas zajęć, gier i zabaw, które służą dziecku do prawidłowego rozwijania się, szczególnie w sferze motorycznej.

Istnieje szereg zabaw, dzięki którym dziecko będzie potrafiło np. zawiązać sobie buciki. Pomocne przy nauce wiązania bucików są drewniane buciki lub tekturowe szablony ze sznurkami do nawlekania przez dziurki. Dla dziecka może to stanowić świetną zabawę. Inną świetną zabawą kształtującą m.in. motorykę dłoni jest zabawa z plasteliną bądź ciastoliną, wycinanie, malowanie, przyklejanie. Zabawa z plasteliną kształtuje paluszki dziecka, co przygotowuje je do nauki ładnego pisania. Wspaniałą zabawę zapewni dziecku także nawlekanie różnego rodzaju koralików, tasiemek na sznureczki, plastikowe rureczki, kartoniki, makaroniki.

Budowanie z klocków kształtuje myślenie konstruktywne, dziecko tworzy różnego rodzaju budowle z klocków, przy okazji można te klocki policzyć oraz odgadnąć, jaki mają kolor.

Zabawę torami uwielbiają zwłaszcza chłopcy, dziecko poprzez taką zabawę rozwija swoją wyobraźnię, np. wymyśla różne historie związane z ruchem drogowym.

Duża motoryka to nic innego jak ćwiczenia i zabawy ogólnorozwojowe. Należą do nich zabawy bieżne, skoczne, na drabinkach, pobyt dziecka na świeżym powietrzu – plac zabaw, zabawy z piłką (rzucanie, podawanie turlanie) itp.

W wieku 3 lat dzieci mogą systematycznie uprawiać gimnastykę, uczyć się jazdy na nartach, łyżwach, rowerze, zapoznawać się z pływaniem czy nawet wspinaczką skałkową. Trudności zawsze muszą być jednak stopniowane.

Rozwój mowy

Trzylatek znajduje się w okresie rozwoju mowy zwanym okresem swoistej mowy dziecięcej. W tym okresie w dalszym ciągu kształtują się jego zdolności językowe.

Dziecko trzyletnie rozumie to, co do niego mówimy, jeśli treść naszych wypowiedzi nie wybiega poza jego wcześniejsze doświadczenia. Wykonuje nawet złożone i rozbudowane polecenia, o ile ich treść zawiera znane mu wyrazy. Podczas codziennych aktywności, doświadczeń i kontaktów z innymi trzylatek doskonali umiejętność posługiwania się mową i językiem. Buduje pełne zdania proste i rozwija umiejętność budowania zdań złożonych oraz nabywa reguły gramatyczne. Używa zdań oznajmujących, pytających (dziecko wkracza w tzw. „wiek pytań”) i rozkazujących. Posługuje się zarówno rzeczownikami, czasownikami jak i przymiotnikami, zaimkami, przysłówkami. Zaczyna też używać prostych liczebników. Jego wypowiedzi są coraz dłuższe i coraz bardziej rozbudowane. Nadal intensywne wzbogaca zasób słownictwa czynnego (6-10 słów dziennie!). Posługuje się ok. 1000 słów, co pozwala mu na swobodne komunikowanie się z otoczeniem.

Od strony funkcjonalnej wypowiedzi dziecka w tym wieku mają przede wszystkim charakter sytuacyjny. Oznacza to, że dziecko nie przekracza na ogół w swych wypowiedziach kręgu bezpośrednio wykonywanych czynności oraz przedmiotów i osób, z którymi pozostaje w danej chwili w bezpośrednim kontakcie. Mowa trzylatka jest kontekstowa – zrozumiała dla otoczenia na podstawie jej treści, a nie zachowań dziecka. Jego wypowiedzi powinny być też rozumiane przez osoby obce, a nie tylko te z najbliższego otoczenia.

Trzylatek ma już ukształtowany słuch fonemowy, co w praktyce oznacza, że odróżnia głoski w toku mowy i słyszy błędnie wypowiadane słowa, mimo iż sam nie potrafi ich jeszcze prawidłowo zrealizować („Nie mówi się siamolot tylko siamolot”). Choć obserwowane są jeszcze negatywne zjawiska w obrębie struktury wyrazu: przestawki sylabowe i głoskowe, opuszczenia głosek i upodobnienia, jest ich coraz mniej. Trzylatek realizuje też proste grupy spółgłoskowe. Jego mowa nie jest też pozbawiona nowych tworów słownych (neologizmów). Charakterystyczne i naturalne są u niego błędy w odmianie wyrazów.

W zakresie artykulacji trzylatek prawidłowo realizuje głoski: samogłoski, głoski wargowe [m,p,b,f,w], głoski tylnojęzykowe [k,g,h], głoski przedniojęzykowe [t,d,n], głoski [j,ł,ń] oraz głoski ciszące [ś,ź,ć,dź] głoskę [l] i samogłoski nosowe [ą,ę]. Ma jeszcze prawo do zastępowania głosek syczących [s,z,c,dz] głoskami ciszącymi, zamiany głosek szumiących na głoski ciszące lub syczące oraz zamiany głoski [r] na głoskę [l].

Co powinno nas zaniepokoić?

Gdy trzylatek:
• nie buduje zdań,
• ma ubogi zasób słownictwa czynnego (zaledwie kilka lub kilkanaście słów),
• nie rozumie prostych poleceń lub w ogóle nie reaguje na mowę,
• ma bardzo zniekształconą wymowę, niezrozumiałą dla otoczenia;
• nie potrafi odpowiedzieć na proste pytania dotyczące swojej osoby,
• nie zadaje pytań,
• deformuje realizowane głoski, czyli wypowiada jest w zniekształcony sposób, np. międzyzębowy;
• zastępuje głoskę [l] głoską [j], głoski [k,g] głoskami [t,d], głoski [w,f] głoskami [p,b] lub innym;
• opuszcza głoski, które powinien już realizować.

Rozwój emocjonalny i społeczny

Rozwój psychiczny dziecka rozpoczyna się jeszcze w życiu prenatalnym. Mimo że świadomie nie pamiętamy tego etapu, pamięć naszego ciała, które ściśle jest powiązane z doświadczaniem emocji, pozostaje. Kolejne etapy rozwoju w sferze psychicznej są ściśle związane z rozwojem w innych obszarach, takich jak zdolności motoryczne i poznawcze. Czas do trzeciego roku życia to bardzo intensywny proces kształtowania własnej odrębności, kiedy to dziecko zaczyna się przemieszczać, oddala się od matki i eksploruje otoczenie. Około 3 roku życia intensyfikuje się proces rozwoju własnej autonomii i tożsamości, w tym seksualnej.

Pojawiają się nowe sposoby postrzegania siebie, swojego otoczenia i innych osób, zmianom ulegają również wcześniejsze zasady funkcjonowania. Trzylatka nadal charakteryzuje egocentryzm, który jest związany z brakiem umiejętności wczuwania się w stany mentalne innych osób i przyjmowania innej perspektywy niż własna. Jest to też okres pojawiającego się zainteresowania własnym ciałem, genitaliami i anatomicznymi różnicami pomiędzy płciami. W tym czasie dzieci odkrywają przyjemność płynącą z dotykania i manipulacji własnymi genitaliami. Pojawiają się też nowe emocje wstyd, wina, duma i zakłopotanie.

W trzecim roku życia dziecko zaczyna mieć możliwość przechowywania w umyśle obrazu matki w sytuacji rozłąki. Niekoniecznie musi to oznaczać łatwiejsze przystosowywanie się  do nowych sytuacji i osób, ponieważ jest to też czas labilności nastroju i okresowe powroty wcześniejszych lęków związanych z separacją.

Ważną częścią codzienności dziecka jest zabawa. W zabawie dzieci odzwierciedlają swój wewnętrzny świat. W trzecim roku życia zabawy stają się bardziej skomplikowane. Zaczyna się pojawiać motyw „na niby” i odgrywanie ról. Często pojawiają się potwory i inne motywy związane z przeżywaniem lęku, a także walka dobra ze złem. W praktyce zabawa „na niby” rozwija wyobraźnię, a odgrywanie ról możliwości wyobrażania sobie stanów emocjonalnych innych osób i przewidywania ich reakcji.

Na tym etapie mogą się również pojawiać pierwsze próby żartów, początkowo w formie droczenia się, a także pierwsze kłamstwa. Początkowo w rozwoju dziecka wyróżniamy zabawy samotne, podczas których dzieci raczej nie przejawiają potrzeby interakcji społecznych, oprócz aktywnej uwagi lub podziwu opiekuna. Później zabawy równoległe, kiedy to dzieci zaczynają naśladować rówieśników lub starsze rodzeństwo, ale bez podejmowania wspólnej aktywności. Pod koniec trzeciego roku życia pojawiają się zabawy wspólne,  kiedy to każdy w grupie odgrywa jakieś role. Kolejnym etapem są zabawy zespołowe, które charakteryzuje wspólne dążenie do jednego celu.

Dzieci w tym wieku mimo intensywnego procesu budowania obrazu siebie i innych nie są zdolne do głębokich zwierzeń i wyrażania myśli w formie werbalnej. Dlatego też diagnozując małe dzieci opieramy się w większości na metodach projekcyjnych, czyli na rysunkach, scenach odgrywanych w zabawie i odtwarzaniu relacji z rodzicem w relacji z diagnostą/psychoterapeutą.

Trudności wychowawcze, które mogą niepokoić rodziców trzylatków, to często: zachowania agresywne lub autoagresywne (np. wulgaryzmy, gryzienie, ranienie skóry wokół płytki paznokcia), regres w treningu czystości (moczenie dzienne, nocne), lęki nocne, koszmary, fobie dotyczące ciemności lub różnych obiektów, a także trudności wynikające z adaptacji do środowiska przedszkolnego, gdzie oczekiwania często bywają trudne do zrealizowania ze względu na niski w tym wieku próg tolerancji frustracji, silne emocjonalne reakcje na odmowę i porażkę.

About the Author :

Leave a Comment

START TYPING AND PRESS ENTER TO SEARCH