Okres ciąży to wyjątkowy czas dla wielu kobiet. Ciekawość rozwoju jeszcze nienarodzonego dziecka, tego jak rośnie i przemienia się z fasolki w małego człowieka, powoduje że mamy co raz częściej korzystają z badań USG, pozwalających na podglądanie maluszka. Warto jednak pamiętać, że w życiu płodowym nie tylko rozwija się ciało dziecka, ale także jego psychika, zmysły i umiejętności.
Można uznać, że uczenie się dziecka ma początek wraz z wytworzeniem się pierwszych struktur mózgowych. Już w 7 tygodniu życia płodu działanie jego mózgu jest już podobne do działania mózgu dorosłego człowieka – wysyła sygnały i koordynuje pracę niektórych narządów. Od 16 tygodnia płód może odbierać bodźce dźwiękowe przez skórę, początkowo jako wibracje, a wraz z rozwojem jako dźwięki, by pod koniec ciąży móc usłyszeć całą melodię. Liczne badania dowodzą, że po urodzeniu noworodki preferują muzykę, którą znają z życia płodowego. Podobnie, bowiem już na początku życia płodowego, dziecko uczy się ruchu. W 9 tygodniu ciąży można zaobserwować ruchy nóg, w 11 „taniec” maluszka, a w 12 tygodniu już całe spektrum ruchów, niestymulowanym jakimkolwiek bodźcem – wykonuje obroty, skoki, opada w dół, unosi się ku górze, zgina kolana, rusza stopą, kopie, obraca głową, rusza rączkami, ale też otwiera i zamyka usta oraz oczy, połyka i zezuje, reaguje na dotyk, będący jednym ze zmysłów.
To właśnie rozwój tychże zmysłów ma początek także w życiu płodowym.
- Równowaga. Zmysł równowagi tworzy się od momentu balansowania dziecka w macicy. Jest ściśle związany z rozwojem aparatu słuchowego – odruchy błędnikowe występują już w 4 miesiącu życia płodowego. Jako pierwsze doświadczane ruchy dziecko zapamiętuje kołysanie wynikające z chodu matki, zmysł równowagi jest doskonalony, a przeniesienie tego ruchu poza życie płodowe, czyli kołysanie niemowlęcia po urodzeniu, daje mu poczucie spokoju i rozluźnienia, co wiąże się z doświadczaniem tego, co jest mu znane.
- Słuch. Zmysł słuchu kształtuje się bardzo wcześnie. Już w 3 tygodniu życia płodowego zaczynają się kształtować pęcherzyki słuchowe, by w 37 dniu ucho wewnętrzne zakończyło swe formowanie. Płód reaguje na dźwięki już pomiędzy 4 a 5 miesiącem życia. W 24 tygodniu słyszy bicie serca matki i jej głos, szum krwi oraz odgłosy pracy jej jelit. Od 25 tygodnia płód dostosowuje swoją aktywność do słyszanych dźwięków.
- Dotyk. To kolejny zmysł kształtujący się dosyć wcześnie, bo już w okolicy 7 tygodnia okolice wargi górnej wykazują reakcję na ich drażnienie. Około 11 tygodnia na drażnienie reaguje dłoń maluszka – dziecko ją zamyka i otwiera. Z każdym dniem powierzchnia wrażliwa na dotyk powiększa się, by w okolicach 15 tygodnia obejmować już całe ciało (poza czubkiem głowy i boku). Już około 20 tygodnia można z dzieckiem rozpocząć pierwszy dialog polegający na lekkim uciśnięciu brzucha w miejscu, w którym dziecko wykonało ruch. Reakcje dziecka będą powtarzalne, możemy więc przyjąć, że rozpoczynamy naukę komunikacji z naszym dzieckiem.
- Smak. Już w 3 miesiącu kubki smakowe płodu są na tyle rozwinięte, że rozpoznają podstawowe smaki. Między 12 a 14 tygodniem dziecko zaczyna połykać wody płodowe, stymulując układ pokarmowy i wydalniczy. Co ciekawa, w 5 miesiącu ilość kubków smakowych wzrasta na tyle, że przewyższa ilość kubków smakowych dorosłego.
- Węch. Zapach wód płodowych pobudza receptory węchu już w 11 tygodniu życia płodowego. Dzięki temu, tuż po porodzie, dziecko jest w stanie odróżnić zapach matki od zapachu innej kobiety. Badania pokazują, że noworodek różnie reaguje na zapach wanilii, bananów, truskawek, a inaczej na zapach amoniaku czy zepsutych jaj.
- Wzrok. Zmysł ten rozwija się najpóźniej. Prawdopodobnie przyczyną tego stanu rzeczy jest brak dostępu bodźców umożliwiających rozwój wzroku.Do 27 tygodnia powieki są zamknięte. Następnie stopniowo się otwierają, by w 33 tygodniu ciąży rozróżniać zmiany natężenia światła. Jednakże już w 24 tygodniu płód porusza gałkami oczu – w górę, w dół i na boki.
Poza rozwojem zmysłów dziecko w okresie płodowym uczy się przeżywania różnych emocji, poprzez chemię uwalnianą pod wpływem hormonów. Częste przeżywanie danego stanu emocjonalnego „programuje” organizm do wydzielania hormonów i takiej chemii, która odpowiada danym emocjom, a przez to zapisuje się jako stała cecha dziecka, warunkując np. lękliwość lub radość i otwartość na nowy świat poza łonem matki.
Warto pamiętać, że już w okresie prenatalnym następuje intensywny rozwój zmysłów, umożliwiający uczenie się płodu od pierwszych tygodniu, a także tworzą się trwałe wzorce osobowościowe człowieka, który już niedługo pojawi się na świecie. A hormonalna chemia emocji mamy bezpośrednio przekłada się na hormonalną chemię maluszka, decydując o sposobie postrzegania i reagowania na nowy, obcy świat.
