Małe dzieci, zaczynające terapię logopedyczną ze specjalistą, najczęściej nie wiedzą albo nie rozumieją, dlaczego nagle muszą „robić jakieś ćwiczenia”. Nie są w stanie wyobrazić sobie celu tych działań. Starsze dzieci mogą sobie zdawać sprawę ze swoich wad wymowy, wstydzić się ich, a nawet bać się popełniania błędów przy obcej osobie. Logopeda jest przygotowany na tego typu trudności podczas pierwszych spotkań z dzieckiem i wie jak zmotywować pacjenta, jednak dla rodzica może to być zupełnie nowe wyzwanie i duży stres. Sekret tkwi w stworzeniu przyjaznej atmosfery podczas ćwiczeń logopedycznych, przede wszystkim poza gabinetem logopedy, w domu.
Wielu rodziców żali się, że dzieci rzadko albo wcale nie chcą powtarzać w domu ćwiczeń zaleconych przez logopedę. Dzieciaki często tłumaczą, że ćwiczą tylko z panią/ z panem, bo mama/ tata „nie jest od tego”. Zawsze w takich sytuacjach pytam rodzica, jak zachęca dziecko do ćwiczeń. Zdarza się, że niechcący i w dobrej wierze rodzice popełniają błędy. Poniżej sugeruję, jak zachęcić dziecko do ćwiczeń logopedycznych w domu, a czego unikać.
- „Choć, musimy poćwiczyć!”.
Ten komunikat może nie być dla dziecka atrakcyjny. Lepiej zastąpić go propozycją zabawy, zagrania w ulubioną grę, poczytania razem książki, pokolorowania obrazka. Można zachęcić dziecko do zagrania roli logopedy: „Pokaż mi, co robi pan/pani na logopedii? Jak Cię uczy? Nauczysz mamę? Jakie robicie miny? Dobrze robię? A naucz babcię, ciekawe czy potrafi!”. Podczas swoich ulubionych zabaw dziecko chętniej podejmie współpracę. - Ćwiczenia podczas zabaw.
Jeśli znamy ulubione zajęcie dziecka, wplatajmy w nie ćwiczenia od logopedy. Podczas zabawy w dom można bawić się w miny, wcielać się w role. Podczas kolorowania pozwolić dziecku pokolorować dany element obrazka dopiero wtedy, gdy ładnie wymówi jego nazwę. Można zamienić się rolami – niech to dziecko wypowiada nazwy przedmiotów, które musi pokolorować dorosły. Podczas grania w grę planszową można zastrzec, że jeśli dziecko chce rzucić kostką, musi najpierw wykonać zadanie, coś powtórzyć albo nazwać obrazek, a kostkę dostanie w nagrodę. Podobnie podczas układania puzzli – puzzel w nagrodę za powtórzenie nazwy/ nazwanie obrazka. Podczas wspólnego czytania można dziecku zadawać pytania do tekstu tak, by w odpowiedzi uzyskać wyraz z ćwiczoną głoską, np. pytamy: „A gdzie siedziała żaba?”, a dziecko odpowiada: „Na liściu!”. Podobnie podczas oglądania książeczek z obrazkami. - Nagradzanie.
Na początku terapii logopedycznej najważniejsze jest nagradzanie i chwalenie dziecka już za same starania. Jeżeli dziecko próbuje wykonać polecone przez rodzica ćwiczenie, a mimo to ostatecznie mu nie wyjdzie, to chwalimy: „Świetnie się starasz!”. Nie podkreślamy, że nie wyszło, że nie umie, że trzeba jeszcze dużo ćwiczyć. Skupiamy się na tym, że dziecko próbowało. Gdyby potrafiło wykonać ćwiczenie, nie musiałoby się go uczyć. Zdarza się, że dzieci same siebie oceniają i podsumowują po porażce, trzeba wtedy je uspokoić, zapewnić, że doceniamy starania dziecka i wierzymy w sukces. - Motywacja.
Do nauki mowy potrzebna jest motywacja dziecka. Jeśli dziecko nie ma potrzeby mówienia, nie potrzebuje mowy do osiągnięcia celu, to naturalnie nie będzie jej używać. Trzeba więc stworzyć w życiu codziennym sytuacje, w których dziecko będzie zmuszone mówić. Takie sytuacje to np. prośby o coś do jedzenia, o jakąś aktywność, o zabawkę. Trzeba pamiętać, by ćwiczyć to, co zalecił logopeda i nie stawiać poprzeczki wyżej niż on, bo to może zniechęcić dziecko. - Nagrody.
Dzieci lubią być nagradzane za sukcesy, nie tylko słowem, ale i rzeczowo. Można zatem wprowadzić system zbierania naklejek, pieczątek, nagradzać ulubionym smakołykiem. Starsze dzieci uwielbiają tabliczki motywacyjne, na których zbierają żetony i za ustaloną wcześniej liczbę żetonów mają jakąś jedną, dużą nagrodę. Tutaj ważne jest, by żetonów nie zabierać. Jeśli dziecko ma kilka żetonów, ale któregoś dnia nagle nie chce ćwiczyć, to nie zabieramy mu zdobytych wcześniej punktów, tylko po prostu nie dajemy nowych. Rodzicom zdarza się również zabrać taki żeton za złe zachowanie – to też nie jest dobre. Dziecko musi mieć jasne zasady – tabliczka nagród za logopedię dotyczy tylko sytuacji uczenia się ćwiczeń logopedycznych, żadnych innych. - Odpowiedni czas i miejsce.
Do ćwiczeń z dzieckiem wybierajmy momenty, w których dziecko ma dobry nastrój, jest zdrowe i spokojne. Nie poprawiajmy dziecka przy rówieśnikach, ono często jest zestresowane takimi sytuacjami. Pamiętajmy też, by nie zmuszać dziecka do prezentowania swoich umiejętności przed całą rodziną, jeśli nie chce tego robić, np. „Powiedz ładnie {żaba}!”. Lepiej zwrócić uwagę otoczenia na nawet małe sukcesy dziecka i dać szansę do komplementowania poprawnych wypowiedzi, np.: „Jak Ty ładnie powiedziałaś {da}!”.
