Prozodia mowy to takie cechy, które nadają brzmieniowy charakter wypowiedzi. Do tych cech należą akcent, intonacja. Prawidłowym warunkiem rozwoju mowy jest właśnie percepcja struktury prozodycznej, umożliwia ona wtenczas efektywność komunikacji. Ważną funkcję pełni aspekt emocjonalny wypowiedzi, który nadaje formę budowania własnego schematu przekazywania informacji. Z warstwą prozodyczną mowy wiąże się płynność mówienia. Polega ona na swobodnym utrzymaniu wypowiedzi w odpowiednim tempie i rytmie.
Podczas badania prozodii mowy zwraca się uwagę na :
– powtarzanie głosek, sylab, wyrazów,
-przeciąganie głosek,
– pauzy (embolofrazje),
-swoiste bloki w wypowiadaniu się,
– melodię wypowiedzi (zmiany w wysokości tonu),
– akcent (wyróżnienie danej sylaby).
Podczas obserwacji mowy spontanicznej można również przeprowadzić badanie emisji głosu. Podczas śpiewu lub recytacji warto zwrócić uwagę na nastawienie głosu, odpowiednią charakterystykę głosu, technikę wypowiadania się. Aspekty fizyczne mają duży wpływ na zaburzenia cech prozodycznych. Występują one przy takich zaburzeniach jak np. dysartria, ale mogą też występować w przypadku autyzmu czy niepełnosprawności intelektualnej.
Dzieci mające trudności z prozodią mowy potrzebują więcej zachęty podczas nauki. Wsłuchując się dokładnie w ich mowę możemy stwierdzić, czy ich wypowiedzi są właściwe do sytuacji emocjonalnej.
Nie koncentruj się na problemach dziecka, nie przypinaj mu etykiety!
Zwracajmy uwagę na to nad czym trzeba pracować i ustalmy plan działania. Zastanówmy się najpierw nad treścią wypowiedzi, a później nad jej jakością.
W ćwiczeniu mowy może pomóc wprowadzenie elementów rytmu na zajęciach: wystukiwanie różnych rytmów, wybijanie równego rytmu piosenek, modulacja głosu czyli zmiana tonu odnosząc się do jakiegoś schematu, wprowadzanie instrumentów, granie na nich głośno i cicho, szybko i wolno, wykorzystanie tańca, recytacja wierszyków.
Pamiętajmy, że bardziej szczegółowych rad może udzielić logopeda pracujący w przedszkolu lub w szkole.
Jakie zabawy związane z prozodią mowy można wykorzystać do pracy z dzieckiem:
– tupanie nogą do piosenki – dzieci stają w kółku, każde po kolei tupie prawą lub lewą nogą na określony wyraz w piosence,
– wystukiwanie imion dzieci np. dzieląc je na sylaby,
– „tańce zwierząt” – dzieci tańczą na określoną komendę np. tańczymy jak słonie, podnosimy wysoko nogi, mocno tupiemy,
– wyklaskiwanie rytmu: powtarzanie sekwencji po prowadzącym wyklaskując lub uderzając w podłogę,
– „orgiestra” – każde dziecko buduje rytm z instrumentów,
– dzieci siedzą w kółku, prowadzący mówi zdanie, a zadaniem dzieci jest wypowiedzenie tego zdania tonem niskim, wysokim, cicho lub głośno,
– przeciąganie samogłosek,
– naśladowanie stanów emocjonalnych prowadzącego, zgadywanie czy jest on zły, wesoły, zdziwiony,
– prowadzący podaje zdanie, które zostaje zamienione na zdanie np. o charakterze pytającym.
