Psychoterapia zajmuje się światem wewnętrznym dziecka. A jest to świat baśniowy, pełen intensywnych emocji, wyobrażeń i fantazji, dotyczących miejsc i postaci, a także różnego rodzaju doświadczeń. Często wymyka się on logice, jaką posługujemy się w opisie świata zewnętrznego. Reprezentacją tego, co wewnątrz, są zachowania i inne formy komunikatów np. zabawa, słowa.
Świat wewnętrzny dziecka nie jest tożsamy z życiem wewnętrznym dorosłego. Z tego powodu zdarza się czasem, że zbyt łatwo nam dorosłym ocenić, że świat ten jest prostszy, pozbawiony racjonalności, a reakcje dziecka wyolbrzymione i nie musimy w związku z tym traktować ich zbyt poważnie. Przykładem może tu być dość popularna scena, której każdy prawdopodobnie był świadkiem lub uczestnikiem. Najlepsza zabawa maluchów na spacerze to wyprzedzanie rodziców, dziki pęd przed siebie i powrót. Taki dziki pęd często kończy się wywrotką. Rodzic podbiega, widzi łzy napływające do oczu dziecka i jego drżącą brodę, ale przecież żaden rodzic nie chce, żeby jego dziecko płakało. W tej sytuacji popularnym sposobem na powstrzymanie lawiny żalu jest „nie płacz przecież nic się nie stało”.
Nic się nie stało?
Z punktu widzenia dorosłego rzeczywiście tragedia niezbyt wielka, przecież my dorośli doświadczamy dużo większych i poważniejszych. Jednak dla dziecka w tym momencie to bolesne doświadczenie, pokazujące, że świat nie jest taki przyjazny i bezpieczny, jak się wydawał, a do tego ja nie jestem idealny i czasem się potykam, a co gorsza rodzice okazują się też nie być idealni, bo nie potrafili mnie ochronić (co nie oznacza, że mamy nie pozwalać dzieciom biegać i przewracać się).
W tej sytuacji korzystnie byłoby uznać rzeczywistość i pozwolić dziecku na przeżycie żalu i smutku związanego z tym odkryciem. Można być w tym zdarzeniu z dzieckiem i okazać mu współczucie poprzez przytulenie, powiedzenie, że mógł się przestraszyć, że na pewno zabolało go kolano czy ręka. Pocieszeniem w tej sytuacji jest to, że ból i smutek mija i poza takimi „wypadkami” spotykają nas również naprawdę dobre chwile. W codzienności zazwyczaj trudno znaleźć przestrzeń na zajmowanie się tym, co wewnętrzne. Wymaga to dużej uważności, zaangażowania i sił, których często brak.
Nikt mnie nie rozumie
Także my dorośli mamy swoje doświadczenie z dzieciństwa, gdzie obecny był przekaz, że to co wewnętrzne nie jest zbyt istotne, a już na pewno nie warto poświęcać temu tyle czasu, że to nieładnie się tak nad sobą rozczulać, że trzeba brać się w garść, że przecież niemożliwe, żeby bolało cię tak mocno itp.
W życiu dziecka, zarówno zewnętrznym, jak i wewnętrznym, pojawiają się rzeczy trudne do zniesienia, niezrozumiałe. Kiedy dziecko z różnych powodów nie jest gotowe do przejścia na kolejny etap rozwoju, doświadcza sytuacji, z którymi niedojrzały aparat psychiczny nie może skutecznie sobie poradzić, wtedy właśnie pojawiają się różnego rodzaju „objawy” (np. moczenie, zaburzenia snu, lęki, fobie, zaburzenia związane z wypróżnianiem itd.). To te objawy, które dziecko generuje przyprowadzają zazwyczaj rodzinę po pomoc. Po diagnozie w poradni dziecko trafia do specjalisty. Tam rozpoczyna się proces psychoterapeutyczny.
Psychoterapia wspiera rozwój kompetencji emocjonalnych np. komunikacji z otoczeniem, współpracy, radzenia sobie z emocjami, takimi jak lęk, smutek, frustracja.
Po co to wszystko?
Celem psychoterapii jest zmiana zachowań, postaw, eliminacja objawów poprzez rozumienie i nadawanie im znaczenia. W terapii dorosłych posługujemy się głównie słowem. W relacji z dzieckiem rolę słów pełni zabawa i odgrywanie w niej wewnętrznego świata. Leczące jest także odkrywanie funkcji, jakie pełnią objawy, nie tylko dla samego dziecka, ale również w kontekście rodzinnym.
Psychoterapia wspiera rozwój kompetencji emocjonalnych np. komunikacji z otoczeniem, współpracy, radzenia sobie z emocjami (lęk, smutek, frustracja itp.). Nowe doświadczenia w relacji terapeutycznej są pomocne w osiąganiu kolejnych kroków rozwojowych. Relacja terapeutyczna różni się od relacji z pedagogiem czy psychologiem specjalizującym się w poradnictwie. W relacji terapeutycznej dziecko ma możliwość uczestniczenia w procesie aktywnego uczenia poprzez dokonywanie samodzielnych i aktywnych odkryć na temat własnego świata wewnętrznego i swoich relacji interpersonalnych, przy pomocy terapeuty, który uczestnicząc w zabawie i podając interpretacje nadaje znaczenie wewnętrznym przeżyciom.
Rola rodziców w psychoterapii dziecka
Bardzo istotny jest udział rodziców w terapii dziecka, ponieważ dziecko nie ma świadomości swojej „choroby”, ani celu spotkań terapeutycznych. Brak świadomej motywacji do leczenia może znacząco utrudniać regularne uczestnictwo w spotkaniach i ograniczać możliwości znoszenia frustracji z tym związanej. Dlatego tak istotne jest wsparcie dziecka przez rodziców w tym procesie np. poprzez współpracę z terapeutą dziecka i regularne uczestnictwo w konsultacjach, jeśli specjalista takie zaleci.
Świat wewnętrzny jest materią bardzo abstrakcyjną i badanie go wymaga specjalistycznej wiedzy, umiejętności i predyspozycji osobowościowych. Dlatego zalecam podejmowanie psychoterapii u osób, które posiadają niezbędne wykształcenie. Psychoterapeuta to specjalista, który poza magisterskimi studiami humanistycznymi (psychologia, pedagogika, filozofia itd.) ukończył lub jest w trakcie czteroletniego szkolenia w wybranym przez siebie nurcie, którego wymagania oprócz zdobywania wiedzy dotyczą również własnej pracy nad sobą.
