Maluszek z rozszczepem podniebienia jest szczególnie narażony na opóźnienia w rozwoju mowy. Profilaktyka od pierwszych dni życia może w dużej mierze ograniczyć późniejsze problemy ze zgryzem, nosowaniem czy wadami wymowy. W przypadku dziecka z jakimkolwiek rozszczepem podniebienia, przez profilaktykę rozumiemy prawidłowe karmienie, wykonywanie czynności pielęgnacyjnych i zabawy, które prawidłowo stymulują rozwój poznawczy dziecka. Poniżej można znaleźć wskazówki do tego, jak stworzyć optymalne warunku dla prawidłowego rozwoju mowy dziecka z rozszczepem podniebienia od narodzin do 3 roku życia.
KARMIENIE
To, w jaki sposób dziecko je, ma bardzo duże znaczenie dla wymawiania głosek. Możemy sprawić, że sposób jedzenia stanie się ćwiczeniem dla całej buzi i języka:
- Ważne jest, aby dziecko jadło twarde pokarmy, żeby przeżuwało je bocznymi zębami, dzięki czemu ćwiczy mięśnie żuchwy.
- To, jak dziecko połyka, także jest istotne. Powinno połykać pokarm bez robienia min, z zamkniętymi wargami, tak żeby język nie wysuwał się między zęby.
- Jeżeli dziecko ma jeszcze niezoperowaną szczelinę w wyrostku zębodołowym, może zdarzyć się, że podczas picia płyn wydostanie się nosem. Jest to skutek połączenia jamy nosowej z ustną, dlatego trzeba uważać, żeby dziecko nie zakrztusiło się podczas picia.
- Nie polecam smoczków dla dzieci powyżej 12 miesiąca, są już na tyle duże, aby radzić sobie z kubeczkiem z dzióbkiem. Warto też próbować uczyć dziecko pić przez słomkę, to dobre ćwiczenie dla warg i języka.
Karmiąc łyżeczką, zwracamy uwagę, żeby wargi domknęły się na łyżce. Usta muszą pracować i same zbierać pokarm z łyżeczki, nie należy zahaczać łyżki o górną wargę i w ten sposób wyręczać dziecka ze zdejmowania pokarmu z łyżki. Dziecko powinno już powoli zacząć samo manipulować łyżeczką, na pewno wszystko dookoła będzie brudne, ale w zamian za to dziecko nauczy się koordynacji ręki, oka i ust.
HIGIENA JAMY USTNEJ
- Trzeba pamiętać, że higiena jamy ustnej jest bardzo ważna dla dziecka. Flora bakteryjna jest wspólna dla jamy nosowej i ustnej, dlatego żeby zapobiegać częstym infekcjom, należy dbać o zęby.
- Trzeba myć zęby rano, wieczorem i po każdym posiłku. Po wieczornym myciu zębów dziecko nie może przyjmować pokarmów, tylko wodę.
- Należy myć zęby pastą bez fluoru, najlepiej specjalistyczną, dla dzieci.
- Oprócz ząbków myjemy także język. Płuczemy buzię czystą, letnią wodą.
- Najlepiej będzie ograniczyć jedzenie słodyczy, zwłaszcza takich, które przyklejają się do zębów. Soki i smakowe wody zawierają bardzo dużo cukrów, które szkodzą zębom i uszkadzają szkliwo, dlatego najlepiej będzie, jeżeli nauczymy dziecko pić wodę.
- Pamiętamy o systematycznych wizytach u ortodonty, ponieważ rozwój zębów mlecznych ma wpływ także na zęby stałe.
STYMULACJA MOWY
Dziecko rozwija mowę na podstawie kontaktu z otoczeniem. Możemy bardzo różnorodnie wpływać na rozwój mowy dziecka.
Motoryka duża:
- Nasze dziecko będzie lepiej poznawało świat, jeśli najpierw dobrze pozna samo siebie, swoje ciało. Dlatego bawimy się w pokazywanie i machanie rączkami, nóżkami, pokazujemy brzuszek, kiwamy głową.
- Nowe doświadczenia, jak zabawa na huśtawce, na placu zabaw, spotkania z przyrodą, zwierzętami na podwórku są przyjemne dla całej rodziny. Taki ruch na świeżym powietrzu dobrze wpływa na ogólny rozwój dziecka.
Motoryka mała:
- Precyzyjna praca rączek, dokładne ruchy paluszków pośrednio wpływają na rozwój mowy. Dlatego bawimy się w zabawy paluszkowe, np. „Paluszkowe Zabawy” Krzysztofa Sąsiadka (wierszyki połączone z ruchem rączek).
- Kąpiele słowne: polegają na opowiadanie dziecku, jakie czynności akurat wykonujemy (np. zobacz, teraz będziemy się kąpać. Chlap, chlap. Ciepła woda tak?). Pamiętamy, żeby zwracać się krótkimi zdaniami, w prosty sposób, zachowujemy kontakt wzrokowy, używamy wyrażeń dźwiękonaśladowczych.
- Śpiewanie: dzieci bardzo lubią spotkania z muzyką. Możemy wspólnie śpiewać łatwe piosenki o zwierzątkach, zabawkach itp. Przy okazji piosenek również gestykulować. W ten sposób dziecko więcej zapamięta, ponieważ widzi i słyszy i samo może korzystać z gestów, jeżeli jeszcze coś jest za trudne do powiedzenia.
- Organizacja otoczenia: Musimy pamiętać, że bardzo ważny jest kontakt z rówieśnikami, wspólna zabawa. Warto postarać się o taki kontakt z innymi maluchami dla dziecka. Będzie mogło rozwijać umiejętności społeczne i mowę.
- To jak zorganizujemy czas dziecku, wpłynie na ilość jego doświadczeń. Lepiej iść do lasu i posłuchać odgłosów zwierząt, czy popatrzeć na zwierzątka w zoo niż oglądać bajki ze zwierzątkami.
Najlepsze są takie zabawki, które dziecko może wykorzystać w twórczy sposób. Na przykład klocki, z których można wybudować wiele ciekawych budowli, a później je zburzyć, co najprawdopodobniej będzie najlepszą zabawą. Mówiące i grające zabawki nie zastąpią ludzkiej mowy.
ĆWICZENIA ARTYKULACYJNE
- Proponuję proste ćwiczenia, które można włączyć do codziennych czynności i potraktować je jak zabawę: przesyłanie buziaczków, szerokie ziewanie, przedłużanie samogłosek w kontekście, np. dziewczynka śpiewa aaaaa, a chłopiec płacze eeeee, zabawy w pokazywanie języczka, parskanie, szerokie uśmiechy i smutne minki (można oglądać swoją buzię w lusterku).
ĆWICZENIA ODDECHOWE
- Nasze dziecko (jeżeli już mówi) wymawia głoski nosowo. To znaczy, że powietrze wydostaje się także przez nos, przy wymawianiu głosek ustnych, jak samogłoski (pokazuję rodzicom na czym polega różnica). Jest to efekt niewystarczającej pracy gardła i podniebienia miękkiego.
- Możemy już teraz wprowadzić kilka zabaw oddechowych, które pomogą w ograniczeniu nosowania i usprawnią pierścień zwierający gardło: dmuchanie na lekkie przedmioty, na świeczkę, dmuchanie przez słomkę, udawanie ziewania, kaszlenia, płukanie gardełka (ostrożnie), udawanie różnych śmiechów (haha, hehe, hohho, hihi)
- Należy pamiętać, że prawidłowy oddech, to oddech przez nos. Można też ćwiczyć wdechy nosem i wydechy buzią.
ASPEKTY PSYCHOLOGICZNE
- Wspieramy i chwalimy dziecko jak najczęściej. Od początku pracujemy nad wysoką samooceną dziecka, dzięki temu będzie mu łatwiej odnaleźć się w szkole i przedszkolu.
- Nie porównujemy swojego dziecka z innymi pod względem rozwoju. To się tyczy wszystkich dzieci, ponieważ każde rozwija się z indywidualnym tempie.
W pełni zaakceptujemy dziecko takim, jakie jest. Nie zmuszamy do mówienia, powtarzania. Kiedy dziecko będzie gotowe – zacznie mówić.
KONSULTACJE SPECJALISTYCZNE
- Dzieci po rozszczepie podniebienia mają często problem ze słuchem, ponieważ dochodzi do zapalenia ucha środkowego i wysięków powodujących niedosłuch przewodzeniowy. Dlatego należy systematycznie konsultować się z laryngologiem i audiologiem. Słuch to bardzo ważny czynnik w nauce mowy i świata.
- Zachęcam także do rodzinnych konsultacji psychologicznych.
- Oprócz tego proszę pamiętać o systematycznych wizytach u ortodonty i stomatologa.
