W rodzinach alkoholowych wszystko kręci się wokół rodzica, który nadużywa substancji psychoaktywnych. Należy pamiętać, że osobą uzależnioną może być zarówno ojciec, jak i matka, albo oboje rodziców. Pozostali członkowie rodziny, czyli dzieci – zadają sobie wciąż te same pytania: Co ojciec/matka teraz robi? Pewnie znowu pije? Wróci do domu? O której wróci? Jaki będzie miał/miała humor? Czy znowu będzie kłócił się z matką? Kiedy uda mi się zasnąć?
Całe życie rodziny koncentruje się na piciu dorosłej osoby i jej ciągłych problemów z tym związanych, podczas gdy inne osoby – w tym również dziecko – pozostają w cieniu. Problemy osobiste i edukacyjne dziecka wydają się nieistotne. Dziecko nierzadko jest zostawione samemu sobie i musi sobie radzić, przejmując rolę ojca, a czasem matki.
Dziecko alkoholika
Na pierwszy rzut oka dzieci alkoholików nie różnią się od pozostałych rówieśników. Często są dobrymi, a nawet najlepszymi uczniami, są grzeczne, nie sprawiają kłopotu. Bywa także odwrotnie – dziecko, aby odwrócić uwagę od rodzinnych kłopotów, sprawia kłopoty w szkole, źle się uczy, ucieka ze szkoły, nie potrafi dostosować się do panujących tam zasad i reguł. Patrząc na te dwa sposoby reagowania na problem, można nie dostrzec, że w tych rodzinach rozgrywa się dramat.
Tymczasem to, co się dzieje w domu, powoduje ogromne spustoszenie w sferze emocjonalnej i psychicznej dziecka. Dziecko doświadcza ogromnej ilości napięć i lęków, co powoduje, że w jego życiu panuje chaos i brak poczucia bezpieczeństwa. Zaczyna przybierać postawę obronną oraz coraz częściej stosować wyszukane mechanizmy obronne. Postawa ta wynika z przeżywanych przez niego traumatycznych przeżyć.
Zdarza się, że dziecko – prócz stresu i braku poczucia bezpieczeństwa – doświadcza bólu, przemocy psychicznej, upokorzenia czy molestowania seksualnego. Postawa obronna wynika także z poczucia chaosu, niepokoju, braku zaspokajania podstawowych potrzeb, wrażenia nieprzewidywalności, braku wsparcia od osób dla niego ważnych. Dziecko nigdy nie wie, co za chwilę się stanie, nie ma pewności, czego może się po rodzicach spodziewać.
Brak stabilności i chaos
W rodzinie alkoholowej dziecko doświadcza totalnego zagubienia i chaosu. Nigdy nie wiadomo, co może się zdarzyć danego dnia. Wszystko zależy od chwilowego nastroju obojga rodziców. Gdy zapłacze, raz mama go przytuli, a innym razem skarci. Nikt go nie wysłucha, bo sprawy dziecka są mało istotne. Dziecku przecież nie wolno obarczać problemami już i tak udręczonej psychicznie mamy, która musi borykać się z nastrojami pijącego męża i ojca.
Obietnice są czasem spełniane, a czasem nie i nie wiadomo, od czego to zależy i czy w ogóle kiedykolwiek zostaną spełnione. Dorośli raz się kochają, raz nienawidzą, a czasem w domu panują tzw. „ciche dni”. Jeszcze wczoraj była w domu awantura, a już dziś mama i tata tulą się czule do siebie.
Nie ufać, nie mówić, nie odczuwać
Tego rodzaju chaos sprawia, że dziecko przestaje żyć w świecie realnym, ucieka od niego. Wydaje mu się, że na nic nie ma wpływu. By przetrwać, uczy się trzech rzeczy: nie ufać, nie mówić i nie odczuwać. Zresztą te trzy zasady są mu wpajane przez całe jego życie. Nie ufać, bo niedotrzymane słowa sprawiają zbyt duży ból i cierpienia. Nie mówić, bo w domu nie wolno o tym, że ojciec czy matka pije, bo to boli i złości. W domu panuje ponura zmowa milczenia, a dziecko – z konieczności – zostaje obarczone wielką, rodzinną tajemnicą. Nie można też poskarżyć się obcym, poprosić kogoś o pomoc, bo to przecież wstyd. Zresztą o problemie, który dzieje się w domu, nie można mówić – to właśnie jest ten ich „rodzinny sekret”. I w końcu – uczy się też nie odczuwać emocji, bo tak jest łatwiej, a poza tym z dnia na dzień sytuacja, w której jest pozostawiony, mniej boli. „Nieodczuwanie” powoduje, że dziecko uodparnia się na wszelkiego rodzaju złe uczucia, a także pomaga mu to w przetrwaniu w patologicznej rodzinie. Wszystko to ma ogromny wpływ na dalsze losy dziecka z rodziny alkoholowej, na jego karierę zawodową, szkolną, wybór studiów czy partnera życiowego.
Jeśli masz w rodzinie osobę nadużywającą alkoholu, możesz skorzystać z poniższych rad:
- Przede wszystkim zdobądź wiedzę na temat alkoholizmu. Wiedza przyda Ci się w rozumieniu tej choroby. W społeczeństwie panuje wiele błędnych mitów na jej temat. Poczytaj fachową literaturę, znajdź w internecie informacje, wpisując w wyszukiwarkę hasło „współuzależnienie” lub “DDA” (czylo Dorosłe Dziecko Alkoholika). Wybierz się na spotkanie AL – ANON, które może pomóc Ci w funkcjonowaniu z osobą uzależnioną, ale i ze zrozumieniem emocji Twojego dziecka.
- Rozmawiaj z dzieckiem o wszystkim, co się dzieje w domu. ŻADNYCH TAJEMNIC!!! Pozwól mu pytać o wszystko i odpowiadaj szczerze, nie unikaj odpowiedzi. Pamiętaj, o tym że dziecko i tak wie bardzo dużo.
- Akceptuj wszystkie uczucia dziecka. Staraj się zrozumieć, kiedy odczuwa złość na Ciebie i na pijącą osobę, a kiedy obwinia Cię za to co się dzieje w domu, bo nie rozumie zaistniałej sytuacji.
- Nie zgrywaj przed dzieckiem osoby, która wie wszystko i zna się na wszystkim. Jesteśmy tylko ludźmi, którzy mają prawo popełniać błędy i mylić się w różnych tematach. Niech Twoje dziecko widzi w Tobie rodzica, a nie osobę bez emocji.
- Bądź konsekwentny i stanowczy. Niech dziecko wie, za co otrzymuje karę, a za co nagrodę. Ta konsekwencja powinna dotyczyć wszystkich członków rodziny, w tym także osoby uzależnionej.
- Pracuj nad sobą, by nie okazywać przy dziecku nadmiernych reakcji lękowych czy histerycznych. Grupy wsparcia dla osób żyjących z osobą czynnie pijącą pomogą Ci w tym, aby uzyskać pewność siebie oraz pomogą „oderwać się” od niego.
- Nie koncentruj się na alkoholiku i jego piciu. Pomagasz mu tym samym trwać w jego uzależnieniu. Skoncentruj się na sobie i swoim dziecku. Stawiaj Wasze potrzeby na pierwszym miejscu. Zadbaj o siebie i o swoje potrzeby! Pomyśl, co Tobie sprawia największa radość i zacznij to robić!
- Zawsze, bez względu na okoliczności zapewniaj dziecko o tym, że je kochasz. Często je przytulaj, słuchaj co ma Ci do powiedzenia, bo pewnie jest to dla niego ważne. Mów do swego dziecka, że jest dla Ciebie bardzo ważne i zawsze na Ciebie będzie mogło liczyć.
