Śmierć i przemijanie to tematy niezwykle trudne i rzadko poruszane w codziennych rozmowach. Jak więc poradzić sobie z nurtującymi dziecko pytaniami związanymi z tym jakże trudnym tematem?
Po pierwsze – szczerość. Dziecko nie jest obojętne na nasze emocje. Nie oszukujmy go. Mówmy prawdę językiem przystępnym dla dziecka, ale nie twórzmy tematów tabu.
Po drugie – otwartość. Bądźmy otwarci na dziecko. Nie bójmy się nazywać trudnych emocji, nie unikajmy rozmowy. Pokażmy dziecku, że smutek nie jest niczym złym, a łzy nie są niczym niewłaściwym. Pamiętajmy, że dziecko nienauczone rozmawiać o bolesnych i niewygodnych tematach, w dorosłym życiu będzie unikało konfrontacji z nimi.
Po trzecie – poważne traktowanie. Traktujmy dziecko jak partnera w rozmowie. Bądźmy uważni, próbujmy zrozumieć punkt widzenia dziecka, jak i jego sposób pojmowania otaczającego nas świata.
Po czwarte – proste komunikaty. Im prościej, tym lepiej. Nie zasypujmy dziecka niezrozumiałymi słowami. Odpowiadajmy w sposób czytelny i wiarygodny. Szukajmy nieskomplikowanych odniesień.
Po piąte – nie traktujmy tematu śmierci jako tematu tabu. Stwórzmy dziecku bezpieczne pole do rozmowy. Nie rozbudzajmy niepotrzebnych, negatywnych emocji. Zatroszczmy się o podkreślenie w rozmowie różnych punktów widzenia, w zależności od przekonań religijnych jak i kulturowych.
Po szóste – przygotowanie do rozmowy. Oswajajmy dziecko z tematem śmierci. Nie pozwólmy, aby skończyło się na jednej rozmowie. Podkreślajmy, iż śmierć jest jednym z aspektów życia. Przygotujmy się na trudne, niekoniecznie wygodne dla nas pytania, w końcu nasz maluch ma do nich prawo.
Pamiętajmy, że dla niektórych dzieci temat śmierci może być na tyle trudny, iż nasza rozmowa w domu będzie niewystarczająca. Wtedy szczególnie pomocna będzie wizyta u psychologa bądź pediatry.
Do niepokojących symptomów związanych z tematem śmierci (gdy na przykład umiera członek rodziny lub ktoś z otoczenia dziecka) należą:
- moczenie nocne,
- kłopoty ze snem,
- wycofanie,
- depresja,
- agresja fizyczna,
- gniew,
- przygnębienie,
- koszmary senne.
Różne pojmowanie śmierci
Pojmowanie śmierci zależne jest od wieku dziecka. Rozwojowo dla dziecka w wieku przedszkolnym zjawisko śmierci jest czymś odwracalnym, nierzeczywistym wręcz bezosobowym. Uważa się, iż około 8. roku życia dziecko zaczyna pojmować śmierć jako coś ostatecznego i nieuchronnego. Jest w stanie pojąć stratę kogoś bliskiego, np. babci czy dziadka.
Ważna jest atmosfera, w jakiej przeprowadzana jest tak ważna dla rodzica, jak i dla dziecka rozmowa. Zadbajmy o poczucie bezpieczeństwa. Ważne jest ciepło i bezgraniczne zaufanie. Dajmy dziecku wyrazić swoje emocje, dajmy się mu wypłakać, wykrzyczeć, jeśli czuje taką potrzebę. Pozwólmy na wyrażenie lęku i obaw na kartce papieru, na rysunku. Bądźmy czujni czy na obrazkach nie pojawiają się zjawy oraz straszne stwory.
Rozmawiamy, ale nie straszymy
Starajmy się dziecka nie przestraszyć. Nie ma odpowiedniego momentu na tego typu rozmowę. Musimy być czujni. Jeśli dziecko nie jest zainteresowane tematem śmierci, nie poruszajmy go.
Ważna jest też nasza postawa: mimika, gesty. Pamiętajmy, że dziecko jest uważnym obserwatorem. Zapamięta naszą skrzywioną minę lub niewłaściwy gest.
Najważniejsza jest miłość. Pokażmy dziecku, że mimo, iż nasi bliscy odchodzą wciąż zostają w naszych sercach., myślach, wspomnieniach. Zapewnijmy, że dana osoba jest blisko. Dla rodziców dzieci wierzących w Boga zrozumiałe będzie wskazanie nieba i opowiedzenie, kto patrzy na dziecko z góry.
Czego absolutnie nie robić
Pamiętajmy, czego absolutnie robić nie wolno. Nie przedstawiajmy dziecku śmierci jako kary za złe zachowanie. Po drugie, rozmawiając z dzieckiem o śmierci, nie mówmy, iż Bóg zabiera tych, których najbardziej kocha (to bardzo częsty błąd). Dziecko nie rozumie tego przekazu i może doznać szoku.
Po trzecie, nie tłumaczmy dziecku, iż bliska dla nas osoba nie umarła, ale zamieszkała w innym, lepszym miejscu, tj. na cmentarzu. Po czwarte nie oszukujmy dziecka, że dana osoba wróci, za tydzień, dwa czy miesiąc. To jedno z najgorszych i najbardziej godzących w dziecko tłumaczeń.
Śmierć jest powszechna, to naturalna część cyklu życia, dlatego też jest to temat niezwykle ważny. Temat, którego nie należy się bać w rozmowach z dzieckiem. Otwórzmy się na trudne tematy. Bądźmy dla dziecka wsparciem w dobrych ale i złych momentach.
