Istnieje wiele czynników biologicznych, chemicznych czy fizycznych mogących spowodować poważne uszkodzenie organizmu jeszcze w czasie życia prenatalnego. Jednym z nich jest dostępny na każdym kroku alkohol, który spożyty przez matkę w okresie ciąży, może skutkować nawet śmiercią płodu lub nieuleczalnymi zaburzeniami fizycznymi, psychicznymi, nazwanymi FASD, czyli Spektrum Płodowych Zaburzeń Alkoholowych (ang. fetal alcohol syndrome).
Termin FASD nie jest rozpoznaniem klinicznym, gdyż obejmuje zbyt szeroki obszar zaburzeń. Jednak pod tym terminem mieści się:
– FAS – płodowy zespół alkoholowy,
– niepełny FAS,
– Neurorozwojowe Zaburzenia Zależne od Alkoholu (ARDN).
Do powyższych rozpoznań niezbędne jest potwierdzenie spożywania alkoholu przez matkę w czasie ciąży.
Czym charakteryzuje FASD?
Wspólnym i niezmiennym elementem wszystkich rozpoznań FASD jest zaburzony rozwój ośrodkowego układu nerwowego, któremu mogą towarzyszyć uszkodzenia innych organów wewnętrznych, między innymi serca, słuchu, wzroku, układu kostnego, moczowego. Z kolei dzieci z pełnoobjawowym FAS prezentują:
– niedobór wzrostu, masy ciała, mniejszy obwód głowy – szczególnie zauważalne w pierwszych miesiącach życia, najczęściej są kontynuacją hipotrofii wewnątrzmacicznej,
– charakterystyczne cechy w budowie twarzy – krótkie szpary powiekowe, zmarszczka nakątna, płaska rynienka nosowo – wargowa, cienka górna warga, krótki nos, mała żuchwa, spłaszczenie środkowej części twarzy,
– uszkodzenia i dysfunkcje ośrodkowego układu nerwowego – problemy z koncentracją uwagi, pamięcią krótkotrwałą.
Dzieci z FAS: mają trudność z pojęciami abstrakcyjnymi, rozumieniem przyczynowo – skutkowym, wyobraźnią. Mają trudności ze zorganizowaniem sobie czynności codziennego życia, np. sprzątaniem, posługiwaniem się pieniędzmi.
Nadpobudliwość
Dzieci po prenatalnej ekspozycji na alkohol są często określane mianem dzieci nadpobudliwych, nadruchliwych, niegrzecznych. Młodsze dzieci mogą mieć trudności karmieniem, jedzeniem. Są wrażliwe na wszelkie bodźce. W późniejszym okresie pojawiają się trudności z zachowaniem, problemy z uczeniem się, z nawiązywaniem relacji rówieśniczych. Często zachowania dzieci z FAS mylone są z ADHD lub zaburzeniami opozycyjno – buntowniczymi.
Niepokojące statystyki
Szacuje się, że w Europie FASD jest najbardziej rozpowszechnionym schorzeniem neurorozwojowym o braku podłoża genetycznego, dotyczącym około 1 proc. wszystkich urodzeń żywych. W Polsce Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych przeprowadziła dotychczas jedyne badanie dotyczące rozpowszechnienia FASD w Polsce. Wyniki wykazały, że Spektrum Płodowych Zaburzeń Alkoholowych występuje nie rzadziej niż 20 na 1000 dzieci w wieku 7-9 lat, w tym pełnoobjawowy FAS występuje u 4 na 1000 dzieci (zgodnie z przyjętymi kryteriami diagnostycznymi przyjętymi w badaniu).
