Podstawowym środowiskiem kształtowania myślenia i mowy jest rodzina. Rozwój tych funkcji przebiega niemal automatycznie w związku z różnymi sytuacjami, z którymi na co dzień spotyka się dziecko: ubieraniem, rozbieraniem, myciem, jedzeniem, zabawą, zajęciami domowników.
Dziecko ma okazję o wszystko pytać na bieżąco i zwykle otrzymuje cierpliwą odpowiedź. Ma to szczególne znaczenie w tzw. okresie pytań i przekory, gdy dziecko zasypuje domowników lawiną pytań. Tym sposobem wyzwala się mowa sytuacyjna. Czynniki uczuciowe (więź emocjonalna oraz atrakcyjne zdarzenia) wzbogacają i dynamizują mowę.
Otoczenie powinno świadomie kierować rozwojem mowy, organizować odpowiednie sytuacje i w nawiązaniu do nich inicjować rozmowę lub podejmować ją, zaspokajając naturalną ciekawość dziecka. Rozmawiać trzeba spokojnie i cierpliwie, unikać szorstkości i ironii.
Okoliczności sprzyjające rozwojowi mowy
1. Mówiące otoczenie dziecka – dobry wzór do naśladowania; trzeba pamiętać, że nie wolno zmiękczać i zdrabniać wyrazów przy dziecku (pieszczotliwy język opiekunów może występować jedynie w nielicznych sytuacjach – np. intymnych);
2. Zaspokajanie potrzeb uczuciowych bez względu na to, czy dziecko spełnia oczekiwania rodziców, czy też nie;
3. Dostateczna ilość bodźców do mówienia;
4. Pozytywna reakcja na mówienie dziecka;
5. Baczna obserwacja dziecka, co zmniejsza ryzyko powstawania wad pierwszoplanowych i współistniejących.
Okoliczności hamujące rozwój mowy dziecka
1. Brak osób mówiących w otoczeniu dziecka;
2. Brak bodźców pobudzających do aktywności psychicznej;
3. Brak kontaktu uczuciowego;
4. Przesadne wymagania wobec dziecka;
5. Zniechęcanie do mówienia poprzez żarty i drwiny z aktywności językowej malucha;
6. Zaniedbania, jeśli chodzi o opiekę pediatryczną, laryngologiczną, ortodontyczną itd.
7. Choroby lub zespoły chorób uszkadzających centralny układ nerwowy;
8. Zaburzenia mowy u rodziców lub opiekunów;
9. Niezaspokajanie potrzeb fizycznych i psychicznych;
10. Nadmierna opiekuńczość;
11. Długie oglądanie telewizji, gry komputerowe, zamiast np. czytania książek.
Mówienie jest dla dziecka czynnością naturalną, wymaga jednak sporego wysiłku. Jeśli niepokoi cię, że dziecko mówi niewyraźnie, czy twoim zdaniem zbyt mało, możesz skonsultować się z logopedą. Pamiętaj jednak, że rozwój mowy dziecka to kwestia indywidualna. Zadaniem rodziców jest wspieranie dziecka w zdobywaniu trudnej umiejętności komunikacji słownej.
