Prawidłowa postawa ciała jest to takie ułożenie poszczególnych odcinków ciała, które zapewnia stabilizację oraz płynne wykonywanie czynności ruchowych, stwarzając warunki do właściwego ułożenia i prawidłowego funkcjonowania narządów wewnętrznych. Cechami prawidłowej postawy są: proste ustawienie głowy; fizjologiczne ustawienie kręgosłupa zgodnie z prawidłowo przebiegającymi krzywiznami, takimi jak: lordoza szyjna, kifoza piersiowa, lordoza lędźwiowa; prawidłowo ukształtowana klatka piersiowa; miednica ustawiona bezpośrednio pod tułowiem bez pogłębienia do przodu lub do tyłu; proste kończyny dolne i prawidłowo ustawione stopy.
Postawa ciała zmienia się trakcie rozwoju i kształtuje się na bazie doświadczeń z okresu niemowlęcego poprzez wielokrotne powtarzanie. Postawa nawykowa, naturalna zależy od:
- prawidłowo ukształtowanego układu kostno – więzadłowego;
- dobrze rozwiniętego i wydolnego układu mięśniowego;
- prawidłowo, sprawnie działającego układu nerwowego, który przejawia się w postaci określonego napięcia mięśniowego wpływającego na ułożenie poszczególnych odcinków ciała względem siebie (napięcie posturalne);
Postawa ciała zaczyna się kształtować już w okresie płodowym. Natomiast w okresie niemowlęcym, gdy następuje rozwój związany ze stopniową pionizacją, napięcie mięśniowe ma bezpośredni wpływ na przyjmowanie wzorcowych poszczególnych pozycji ciała. Zmiany w postawie ciała przebiegają od pierwszych dwóch lat życia, gdy dziecko opanuje pozycję stojącą. Następnie okres przedszkolny od 3. do 6. roku życia, w czasie którego istnieje ryzyko wysuwania miednicy do tyłu lub w przód, aż po okres szkolny, w którym powstaje najwięcej wad postawy.
Wiek około 7 – 8 roku życia jest okresem, gdy dziecko musi przywyknąć do zasad systemu szkolnego i obowiązkowi kilkugodzinnego przebywania w pozycji siedzącej, często w niewłaściwych ławkach szkolnych, przy złym oświetleniu. Nosi ciężki tornister, ma ograniczony czas zabawy, ruchu, nosi nieodpowiednie obuwie, ubiór, narażone jest na stres, który niekorzystnie wpływa na prawidłowy przebieg budowania postawy ciała.
Skok pokwitaniowy
Kolejnym krytycznym okresem jest okres skoku pokwitaniowego, który u dziewczynek przypada na ok. 11 – 13 rok życia, u chłopców na 13 – 14 rok życia. W tym czasie następuje szybki rozwój kości, za którym nie nadążą rozwój mięśni. Wpływa to negatywnie na statykę i postawę ciała, gdyż wymaga to od organizmu dużego wysiłku. Charakterystyczne w tym czasie są np. uwypuklony brzuch, plecy nadmiernie okrągłe, głowa pochylona do przodu, wysunięte barki, klatka piersiowa przybiera postać zapadniętej.
Do innych czynników wpływających na obraz postawy ciała należą:
- dystonie mięśniowe na skutek choroby, przemęczenie, przeciążenia pracą w pozycjach statycznych,
- zaburzenia czucia głębokiego, krótkowzroczność, osłabienie słuchu oraz stan psychiczny.
Dziedziczna postawa ciała?
Czasem słyszymy, o tym, że dzieci dziedziczą postawę ciała po rodzicach. Dziś już wiemy,że dzieci dziedziczą wiele cech, w tym również potencjał do określonego napięcia mięśniowego wpływającego na postawę ciała (napięcie posturalne). Gdyby dzieci dziedziczyły postawę ciała, nie byłoby możliwe wpływanie na na jej kształtowanie poprzez ćwiczenia korekcyjne. Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy wiadomo, że możliwe jest oddziaływanie terapeutyczne mające na celu wpływanie na kształtowanie prawidłowego nawyku postawy począwszy od okresu niemowlęcego, gdyż postawa ciała jest efektem prawidłowej stabilizacji ciała bardziej niż świadomej kontroli. Dlatego też często powtarzane komendy typu „ nie garb się!” nie przynoszą zadowalających efektów, gdyż kontrola postawy jest automatyczna i budowana na bazie wcześniej zdobytych i utrwalonych doświadczeń utrzymania poszczególnych części ciała w określony sposób, który wpływa na ostateczny obraz postawy ciała.
