Wiek poniemowlęcy przynosi istotne zmiany w rozwoju społecznym. Ma to związek z kształtowaniem się w tym okresie odrębności „Ja” dziecka, które zaczyna dostrzegać, że on i matka to dwie odrębne osoby. Zaczyna zdawać sobie sprawę, że ma własne pragnienia i potrzeby i zaczyna je komunikować, kształtując poczucie odmienności. W tym czasie powoli znaczenia zaczynają nabierać kontakty z rówieśnikami i innymi członkami rodziny.
Między 12. a 24. miesiącem życia następuje również duży skok w rozwoju mowy i rozumienia. Dziecko potrafi nazwać już najbliższe mu osoby i otaczające go rzeczy, a także umie zakomunikować niektóre swoje potrzeby i potrafi zrozumieć proste polecenia.
Buntownik z wyboru?
Drugi rok życia to czas na doskonalenie chodzenia. Dziecko w zakresie samodzielnego poruszania się może bezpiecznie budować poczucie odrębności. Może w bezpiecznej odległości od matki, pod jej czujnym okiem, eksplorować otoczenie, a w razie potrzeby może, w każdej chwili, się do niej wrócić.
Dwulatki bardzo pilnują swojej świeżo zdobytej autonomii negując każdą pomoc rodziców. Tzw. „bunt” często kojarzony jest z odmową wykonywania poleceń, niebezpiecznymi wspinaczkami po meblach czy spektakularnymi ucieczkami podczas spacerów. Wszystkie te działania z pozoru niczemu niesłużące i przysparzające rodziców o ból głowy, prowadzą do kolejnego etapu budowania dziecięcego „Ja”. Dziecko staje się integralną, choć samodzielną częścią określonej społeczności. Fizyczne oddzielenie się od matki staje się początkiem bliskich relacji z innymi ludźmi. Dlatego pierwsze 12 miesięcy życia jest tak ważne dla relacji matka – dziecko, kolejne miesiące będą czasem stopniowego oddalania się i usamodzielniania.
Relacja z matką i inne relacje
Poczucie bezpieczeństwa, jakie dają mu właściwie ukształtowane relacje z matką, pozwala na zbudowanie zdrowych więzi z innymi członkami grupy społecznej oraz na wychodzenie z inicjatywą podczas kontaktów z rówieśnikami. Dziecko, którego relacje z matką nie ukształtowały się poprawnie, będzie reagowało na nowe sytuacje społeczne nadmiernym wycofaniem lub agresją.
W drugim roku życia dziecko zaczyna zauważać rówieśników jako uczestników wspólnych zdarzeń społecznych, lecz nie potrafi jeszcze wchodzić z nimi w reakcje. Chętnie przebywa w ich towarzystwie, ale bawić się woli w pojedynkę. Zaczyna naśladować zachowania i reakcje innych dzieci. Niewielka zdolność działania w grupie ma swoją przyczynę m.in. w niskim poziomie kompetencji językowej i komunikacyjnej dwulatków. Normy społeczne – jako przede wszystkim językowe – są jeszcze w niewielkim stopniu przyswojone. Dzieci uczą się dopiero co jest dobre, a co złe, co wolno, a czego nie.
W tym wieku dziecko nadal nie potrafi ukryć swoich emocji. Reakcje następują natychmiast po pojawieniu się bodźca, często bywają do niego niewspółmierne. Pojawia się wiele nowych uczuć, w tym również negatywnych, co zwykle powoduje, że dzieci źle reagują na rozstanie z matką. Przy jednoczesnej dużej potrzebie samodzielności dziecko najpewniej czuje się w pobliżu opiekunów.
